در یک دسته‌بندی می‌توان معیارهای جرح راویان را در سه بخش «ضعف در اِسناد»، «ضعف در تألیف» و «ضعف حدیث‌شناسی راوی» بررسی کرد. در ادامه این نوشتار، معیارهای متقدمان را در سه بخش یاد شده، متذکر خواهیم شد.
1. ضعف در اِسناد
1 - 1. روایت از ضعفا
راویان در انتخاب اساتید خویش آزاد بوده‌اند، اما همگی دقت و احتیاطِ یکسانی در انتخاب استاد نداشته‌اند؛ گروهی با دقت بسیار و شناسایی اساتید ثقه، برجسته و پیراسته از ضعف در نقل تراث کوشیده‌اند. مشایخ ثقات (صفوان بن یحیی، ابن ابی عمیر و بزنطی) را می‌توان از جمله افرادی دانست که ویژگی استادگزینی آنان در زندگی‌شان برجسته بوده است.۱ برخی از بزرگان حدیث شیعه و فقیهان برجسته‌ای چون اصحاب اجماع، نجاشی،۲ و نظایر ایشان، کم و بیش در استادگزینی شهره بوده‌اند.
توجه به سخن پیشینیان در قالب توصیفات اثباتی و گاه در قالب نفی می‌تواند تا حدودی بیان‌گر فرهنگ نقل تراث حدیثی باشد. نجاشی وقتی از ضعف «جعفر بن مالک فزاری»سخن می‌گوید، نقل چند استاد ثقه، هم‌چون ابو علی بن همام و ابوغالب زراری از او برایش تعجب برانگیز است.۳ خرده‌گیری نجاشی بر استادگزینی این دو شخصیت برجسته حدیثی به خوبی بیان‌گر وضعیت فرهنگ نقل در عصر قدما است؛ هر چند عبارت «و لیس هذاموضع ذکره» در پایان این متن، آشنایی با فرایند تحدیث آن روزگاران را در پی ندارد.
عبارت «یروی عن الضعفاء» ترجیع‌بند توصیف بعضی از راویان در کلام رجالیان است که گاه با تکمله «کثیراً» عبارت روشن‌تری را برای ما به ارمغان آورده است.۴
1.. العدة فی اصول الفقه، ج۱، ص۱۵۴.
2.. رجال النجاشی، ص۸۵، ش۲۰۷ و ص۳۹۶، ش۱۰۵۹.گروهی از متقدمان، از این گونه عبارات، چنین برداشت کرده‌اند که نجاشی به طور مستقیم، از غیر ثقه نقل نمی‌کرده است و اگر ناگزیر به نقل از استاد غیر ثقه بوده، به واسطه فردی ثقه از او نقل روایت می‌کرده است (ر.ک: خاتمة المستدرک، ج۳، ص۵۰۳، الفائدة الثالثه؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۰؛ ج۲، ص۱۵۶، ش۶۸۲).
3.. رجال النجاشی، ص۱۲۲، ش۳۱۳.
4.. ر.ک: رجال ابن الغضائری، ص۳۸، ۴۱، ۹۳و ۹۵؛ رجال النجاشی، ص۳۳۸، ش۹۰۳، ص۳۵۱، ش۹۴۴ و ص۳۷۲، ش۱۰۱۸.
