جستاری در باب منابع داده‌های تاریخی کتاب الکافی - صفحه 43

عمیره نخعی کوفی۱ اخذ کرده است.

سلمه روایتی را هم در باره زیارت قبر امام حسین علیه السلام نقل می‌کند که احتمالاً از کتاب مقتل الحسین علیه السلام او برگرفته شده است.۲

14. حسین بن حسن حسینی

ابو عبدالله الحسین بن الحسن، الحسینی الاسود علوی هاشمی‌، فردی فاضل از اهالی ری بود و در زمره مشایخ کلینی به شمار می‌رود.۳ حسین علی محفوظ در مقدمه تحقیق کتاب الکافی دو نفر را با نام‌های الحسین بن الحسن، یکی ملقب به الهاشمی، العلوی الحسنی و دیگری با لقب الحسینی الاسود، در زمره مشایخ کلینی نام برده است؛ ولی آیة‌الله خویی این دو نام را مربوط به یک نفر می‌داند.۴

در منابع رجالی متقدم، غیر از آنچه نقل شد، توضیحی در باره وی نیامده است. از این رو، احتمال این که وی صاحب کتابی بوده باشد که فهرست‌نگاران بزرگی چون نجاشی و شیخ طوسی به آن دست نیافته باشند، ضعیف است. شیخ کلینی در چند مورد از او نقل می‌کند؛ یکی، دو مورد از این نقل‌ها با سند و به صورت روایت است.۵ این روایات احتمالاً از طریق کتابی که او راوی آن و نه مؤلف آن بوده، به الکافی راه یافته است؛ اما شیخ کلینی برخی روایات و گزارش‌ها را مستند به این شخص می‌کند، نه روایتی که از او نقل شده باشد؛ یعنی برخی نقلیات مستقیم او در کتاب الکافی انعکاس یافته است و برخی نقلیات او هم با سندهای مرسل با عباراتی مانند «رفعه» آمده است.۶ برخی از گزارش‌های او هم از کتاب‌های ابراهیم بن اسحاق نخعی است.۷

15. اخبار القائم علیه السلام

ابوالحسن علی بن محمد بن ابراهیم بن ابان رازی کلینی، معروف به علان، فردی موثق و مورد اعتماد و دایی شیخ کلینی است.۸ وی کتابی در باره امام زمان عجل الله تعالی فرجه با عنوان اخبار

1.. همان، ص۱۸۹.

2.. الکافی، ج۴، ص۵۹۸.

3.. الرجال، طوسی، باب من لم یرو، ص۴۲۰.

4.. الکافی، ج۱، ص۱۵ مقدمه؛ معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۲۳۶.

5.. الکافی، ج۱، ص،۴۶۶؛ ج۵، ص۱۰۹ و ۳۴۵

6.. همان، ج۱، ص۲۹۹، ۵۰۲، ۵۲۵.

7.. همان، ج۱، ص۴۶۶؛ ج۵، ص۳۴۵.

8.. رجال النجاشی، ص۲۶۰ _ ۲۶۱، ۳۷۷.

صفحه از 51