روایت شده است.۱ شیخ کلینی از کتاب الصفین ابان۲ و الفضائل او نقل‌هایی دارد.۳
3. کتاب‌های جابر بن یزید جعفی(م150ق)
جابر از اصحاب صادقین علیهما السلام است که در سال 150ق، از دنیا رفت. علاوه بر کتاب تفسیر، کتاب‌های دیگری چون النوادر، الفضائل، الجمل، الصفین، النهروان، مقتل امیر المومنین علیه السلام و مقتل الحسین علیه السلام دارد. عمرو بن شمر راوی کتاب‌های او است.۴
شیخ کلینی از کتاب الصفین جابر،۵ کتاب مقتل امیر المومنین علیه السلام ۶ و مقتل الحسین علیه السلام ۷ گزارش‌هایی نقل می‌کند.۸
4. کتاب المبتدا و المبعث و المغازی و الوفاه و السقیفه و الرده اثر ابان بن عثمان
ابان بن عثمان احمر بجلی، ابوعبدالله، کوفی و ( شاید هم بصری) بود. او مدتی در بصره و مدتی هم در کوفه سکونت داشت و بزرگان آنجا در باب اخبار، اشعار و نسب و تاریخ ایام از او بسیار نقل کرده‌اند.۹
شیخ طوسی از مصنفات او جز همین یک کتاب را سراغ ندارد و نجاشی کتاب را با وصف کتاب بزرگ و نیکو ستوده است. نسخه‌های مختلفی از این کتاب وجود داشته و راویان متعددی آن را روایات کرده‌اند؛ از جمله نسخه کوفیان که نجاشی و طوسی هر دو آن را نقل کرده‌اند. این نسخه از طریق احمد بن محمد بن ابی نصر و محمد بن سعید بن ابی نصر از ابان روایت شده است، ولی نسخه قمی‌ها که نسبت به نسخه کوفیان ناقص بوده از طریق جعفر بن بشیر، محسن بن احمد و ابن ابی نصر از ابان روایت شده است.۱۰
پس از بررسی اسناد روایات تاریخی ابان بن عثمان که بیشتر در روضة الکافی آمده
1.. رجال النجاشی، ص۱۰ _ ۱۳.
2.. الکافی، ج ۳ ص ۳۳.
3.. میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری، ص۱۵۶_ ۱۵۸
4.. رجال النجاشی، ص۱۲۸ و ۱۲۹.
5.. الکافی، ج۸، ص۳۵۱ _ ۳۶۰.
6.. همان، ج۱، ص۲۹۸_ ۲۹۹.
7.. همان، ج۶، ص۴۵۲.
8.. برای دیدن سایر بازمانده‌های این کتاب‌ها در منابع حدیثی و تاریخی ر.ک: میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری، ص۱۴۰ _ ۱۴۲.
9.. الفهرست، طوسی، ص۵۹، رجال النجاشی، ص ۱۳.
10.. الفهرست، طوسی، ص۵۹ و ۶۰؛ رجال النجاشی، ص ۱۳.
