است به نتایج زیر می‌رسیم.
شیخ کلینی با سند حسین بن محمد اشعری، از معلی بن محمد، از حسن بن علی الوشاء، از ابان بن عثمان بیش از 57 روایات نقل می‌کند.۱ از این میان، بخش قابل توجهی مربوط به مباحث تاریخی است؛ از جمله در روضة الکافی.۲ شیخ کلینی فقط در روضة الکافی با سند حمید بن زیاد، از عبید الله بن احمد دهقان، از علی بن حسن طاطری، محمد بن زیاد بیاع سابری، از ابان بیش از ده روایت نقل می‌کند.۳
شیخ کلینی با سند علی بن ابراهیم، از پدرش، از ابن ابی نصر، از ابان بیش از ده روایت نقل می‌کند.۴
شیخ کلینی در روضة الکافی از طریق حمید بن زیاد، از حسن بن محمد کندی با یک واسطه، از ابان نزدیک به ده روایت نقل می‌کند.۵
او از طریق محمد بن یحیی، از احمد بن محمد بن عیسی، از ابن ابی نصر، از ابان دو روایت نقل می‌کند.۶
حمید از حسن بن محمد کندی، از طریق احمد بن حسن میثمی 118 روایت از ابان نقل می‌کند.۷ حسن بن محمد کندی، همان ابو محمد حسن بن محمد بن سماعه کندی صیرفی واقفی (م263 در کوفه) است که حمید بن زیاد کتاب‌های او را نقل می‌کرده است.۸ معمولاً بین حسن بن محمد بن سماعه و ابان یک نفر واسطه وجود دارد. حسن از طریق جعفربن سماعه شش روایت و با واسطه ناشناخته _ که گاه با عنوان «غیر واحد» و گاه با عنوان «بعض اصحاب» ذکر شده _ 57 روایت از ابان نقل می‌کند.۹
با دقت در مطالب مذکور می‌توان گفت شیخ کلینی یا کتاب ابان بن عثمان را در اختیار نداشته است و از آن با واسطه کتاب‌های دیگران مانند حسن بن علی الوشاء، حسن بن محمد بن سماعه، ابن ابی نصر یا محمد بن زیاد بیاع السابری نقل کرده است و یا
1.. ترتیب اسانید کتاب الکافی، ص۱۶۱_ ۱۶۷.
2.. ر.ک: الکافی، ج ۸ ص ۱۰، ۱۰۳، ۲۳۷، ۲۳۸.
3.. همان، ج ۸ ص ۳۳۱_ ۳۳۲و ۳۷۶.
4.. به عنوان نمونه ر.ک: همان، ج ۸ ص ۲۷۷_ ۲۷۹و ۲۹۹_ ۳۰۱.
5.. ر.ک: همان، ج ۸ ص ۸۱ و ۸۲، ۲۲۸و ۲۲۹، ۲۹۵_ ۲۹۷، ۳۷۵ _ ۳۷۶.
6.. همان، ج ۸ ص ۳۹۱_ ۳۹۲.
7.. ترتیب اسانید کتاب الکافی، ص۱۷۵ و ۱۷۶.
8.. رجال النجاشی، ص ۴۰_ ۴۲.
9.. ترتیب اسانید کتاب الکافی، ص۱۷۶_ ۱۷۷و ۱۸۰_ ۱۸۲.
