جستاری در باب منابع داده‌های تاریخی کتاب الکافی - صفحه 41

این احتمال هم وجود دارد که وی کتاب دیگری داشته که در آن روایاتی در باره امام عسکری علیه السلام داشته است و این کتاب در اختیار علان کلینی قرار گرفته است و روایات آن در کتاب اخبار القائم عجل الله تعالی فرجه آمده است و چون این کتاب مشهور نبوده است، در اختیار فهرست نگارانی چون نجاشی و طوسی قرار نگرفته است و آنان نامی از آن نبرده‌اند.

کلینی در باب الاشارة و النص علی ابی محمد علیه السلام چهار روایت از این کتاب نقل می‌کند.۱ در باب مولد ابی محمد الحسن بن علی علیهما السلام نیز سیزده روایت از این کتاب نقل می‌کند.۲ دو روایت دیگر در فروع الکافی از این کتاب نقل شده که علت وجوب روزه و نصف بودن سهم الارث زن، از امام عسکری علیه السلام سؤال شده است.۳ سند این روایات به وضوح بیان‌گر این است که این دو روایت هم از همان کتاب گرفته شده است. تقریباً تمامی ‌روایات این کتاب با یک واسطه از امام صادر شده است؛ حتی روایاتی که جنبه تاریخی و توصیفی داشته است نیز با یک واسطه در این کتاب آمده است. از این رو، این کتاب را باید از منابع مهم در زمینه شناخت امام عسکری علیه السلام دانست.

12. کتاب‌های جعفر بن محمد کوفی

نجاشی ابو عبدالله جعفر بن محمد بن مالک فزاری کوفی را «فاسد المذهب و الروایه» می‌داند و از این که ابن همام و ابوغالب زراری از او روایت نقل کرده‌اند، ابراز تعجب می‌کند. ابن غضایری او را واضع حدیث می‌دانست و می‌گفت که او از افراد ناشناخته و مجهول روایت می‌کند. او صاحب کتاب‌های غررالاخبار، اخبار الائمه و موالیدهم علیهم السلام ، کتاب الفتن و الملاحم است.۴ شیخ طوسی هم او را صاحب کتاب النوادر می‌داند و سندش را به آن ذکر می‌کند.۵ وی راوی کتاب‌های بسیاری از اصحاب صادقین علیهما السلام و دیگران است.۶ ابن ولید روایات او را از کتاب نوادر الحکمه استثنا کرده است.۷ او اسم جعفر بن محمد بن مالک و جعفر بن محمد کوفی را ذکر کرده است و چنین به نظر می‌رسد که این دو اسم مربوط به دو نفر است، اما با تحقیق بیشتر در روایات و منابع رجالی متوجه

1.. الکافی، ج۱، ص۳۲۷ _ ۳۲۸، ح۹ _ ۱۱.

2.. همان، ج۱، ص۵۰۸ _ ۵۱۲، ح۹ _ ۲۲.

3.. همان، ج۴، ص۱۸۱ و ج۷، ص۸۵.

4.. رجال النجاشی، ص۱۲۲.

5.. الفهرست، طوسی، ص۹۲.

6.. رجال النجاشی، ص۸۱ _ ۱۲۹، ۲۰۰ _ ۲۳۰، ۳۱۶ _ ۳۰۲، ۳۳۰.

7.. الفهرست، طوسی، ص۲۲۱.

صفحه از 51