القائم علیه السلام نگاشته است. با این که این کتاب در دست شیخ کلینی بوده، ولی در طریق نجاشی به این کتاب نام شیخ کلینی به چشم نمی‌خورد. شاید از این رو که این کتاب را علاوه بر شیخ کلینی شاگردش ابن قولویه نیز روایت کرده است و نجاشی آن را برای کوتاه‌تر شدن سند به کتاب از ابن قولویه نقل کرده است. شاید شیخ کلینی با وجود این که این کتاب را در اختیار داشته، ولی راوی آن نبوده و این کتاب را روایت نکرده است.۱
شیخ کلینی تقریباً تمام روایات برخی ابواب تاریخی مربوط به امام زمان و پدرشان علیهما السلام را (به جز یکی، دو مورد) از این کتاب نقل می‌کند؛ ابوابی مانند باب الاشاره و النص علی ابی محمد علیه السلام ، باب الاشاره و النص الی صاحب الدار علیه السلام ، باب فی تسمیه من رآه علیه السلام ، باب فی النهی عن الاسم، باب نادر فی حال الغیبه. در ابواب دیگر مربوط به غیبت هم این نام تکرار می‌شود؛ مانند باب فی الغیبه، باب مولد ابی محمد الحسن بن علی علیهما السلام، باب مولد الصاحب علیه السلام .۲
با توجه به اسناد روایات علی بن محمد در الکافی می‌توان با برخی از منابع این کتاب آشنا شد. به نظر می‌رسد علان کلینی _ که در عصر غیبت صغرا می‌زیسته _ علاوه بر اخبار و روایات پراکنده که شنیده و جمع‌آوری کرده، منابع مدونی هم در اختیار داشته است که از آن منابع برای تألیف کتابش استفاده کرده است.
کتاب اخبار السید اسحاق بن محمد نخعی از منابع مهم این کتاب بوده است که بیشتر در باره اخبار مربوط به امام حسن عسکری علیه السلام است.۳ کتاب‌های جعفر بن محمد کوفی را هم باید از دیگر منابع کتاب اخبار القائم علیه السلام برشمرد.۴
علان در کتاب خود جریان مشاهده حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه را از محمد بن اسماعیل جعفری نقل می‌کند۵ و روایاتی متعددی هم با واسطه از او نقل می‌کند.۶ با کنار هم نهادن اسناد روایات مشخص می‌شود که محمد بن اسماعیل جعفری همان محمد بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیه السلام است۷ که نجاشی کتابی را به او منسوب می‌کند.۸
1.. همان، ص۲۶۱.
2.. الکافی، ج۱، ص۳۲۵ _ ۳۴۳ و ۵۰۳ _ ۵۲۵.
3.. رک: همان، ج۱، ص۳۲۷ _ ۳۴۷ و ۵۰۸ _ ۵۱۲.
4.. همان، ج۱، ص۳۲۵ _ ۳۲۶، ۳۲۸، ۳۳۲.
5.. همان، ج۱، ص۳۳۰.
6.. همان، ج۱، ص۳۳۰، ۵۰۸، ۵۰۶، ۵۱۲، ۳۳۵، ۳۴۶.
7.. همان، ج۱، ص۳۳۰، ۳۴۶، ۵۰۶، ۵۱۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۶، ص۱۰۱.
8.. رجال النجاشی، ص۳۷۰.
