امام رضا علیه السلام از صدور حدیث پرداخته خواهد شد.
2-2-1. اهداف سلبی حضرت از صدور حدیث
به نظر نگارنده می‌توان بر اساس اختلاف در معنای واژه «عبید» و تأملی در شرایط اجتماعی و سیاسی دوران امام رضا علیه السلام ، هدف حضرت را از بیان حدیث مورد بحث مقابله با دو رویکرد «نگرش خداانگارانه به امامان علیهم السلام » و «نگرش تحقیرگرایانه» دانست که به بررسی هر یک پرداخته خواهد شد.
2-2-1-1. نگرش خداانگارانه به امامان علیهم السلام
در روایت یاد شده، حضرت درصدد اصلاح نگاهی انحرافی بوده و چنانچه در این حدیث، واژه «عبید» به معنای بندگان باشد و رابطه امام و مردم به عنوان رابطه معبود و عبد در نظر گرفته شود، همان عقیده خداانگاری ائمه علیهم السلام خواهد بود. با این نگرش، منظور از غلو در این نوشتار، همان غلو در مرتبه الوهیت و خداوندی است که در بیان برخی از محققان از آن به «غلو در ذات» تعبیر شده است.۱
از جمله فعالیت‌های معارضان اهل بیت علیهم السلام دست بردن در احادیث ایشان برای سوء استفاده بوده است؛ به عنوان نمونه، یکی از اصحاب امام رضا علیه السلام احادیثی را از اصحاب امام صادق علیه السلام کتابت کرد و آنها را بر امام رضا علیه السلام عرضه نمود، اما امام رضا علیه السلام انتساب بسیاری از آن احادیث را به امام صادق علیه السلام رد نموده و فرمود:
ان أبا الخطاب كذب علی أبی عبد الله علیه السلام لعن الله ابا الخطاب، و كذلك اصحاب ابی الخطاب یدسون هذه الأحادیث الی یومنا هذا فی كتب اصحاب ابی عبد الله علیه السلام ، فلا تقبلوا علینا خلاف القرآن، فانا ان تحدثنا، حدثنا بموافقة القرآن و موافقة السنة؛۲
ابو الخطاب بر حضرت صادق علیه السلام دروغ بست. خدا ابوالخطاب را لعنت کند، شاگردان ابوالخطاب این احادیث را در کتب شاگردان حضرت صادق علیه السلام وارد نمودند. پس حدیثی را که بر خلاف قرآن است، از ما نپذیرید و ما نیز بر اساس مواقفت و مطابقت با قرآن و سنت سخن می‌گوییم.
امام رضا علیه السلام در حدیث دیگری به تلاش سازمان یافته مخالفان اهل بیت علیهم السلام اشاره فرمود:
1.. غالیان کاوشی در جریان‌ها و برآیندها تا پایان سده سوم، ص۳۴- ۳۶.
2.. رجال الکشی، ص۲۲۴.
