بر توحید، رسالت پیامبر صلی الله علیه وآله ، معاد و تصدیق کلی به معارفی که رسول اکرم صلی الله علیه وآله آورده ندهد، مسلمان نخواهد بود؛ چه برسد به آن که بخواهند وی را جزء شیعه یا اهل سنت به شمار آورند.^۱

2-2-1-2. نگرش تحقیرگرایانه

این نگرش _ که بر اساس گزارش‌های تاریخی و در نظر گرفتن معنای«برده» برای واژه «عبید» قابل تصور است _ بیان‌گر یکی از راهکارهای مخالفان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام جهت جلوگیری از گسترش فضایل اهل بیت علیهم السلام و گرایش مردم به ایشان بوده که حضرت رضا علیه السلام نیز در حدیث مورد بررسی، در صدد مقابله با آن بر‌آمده است.

در واقعه‌ای تاریخی که میان محمد بن ادریس شافعی و‌ هارون الرشید پیش آمد، آورده‌اند: شافعی، که نسبت به اهل بیت علیهم السلام محبت و احترام داشت، به مدت یک سال در یمن اقامت گزید. در این دوران به‌ هارون خبر دادند که شافعی به همراه یکی از علویان در صدد قیام علیه او برآمده است.‌ هارون از شنیدن این خبر خشمگین شد و دستور توقیف شافعی و اعزام او را به پایتخت صادر کرد و او را همراه با برخی از اصحابش در پایتخت حاضر کردند.^۲ وقتی شافعی در برابر‌ هارون قرار گرفت، موضوع قیام را تکذیب کرد و افزود: آیا چنین نیست که علویان مردم را برده خود می‌دانند، در این صورت چگونه من مردی از آنها را بر جنگ علیه تو به پا دارم که در صورت پیروزی، خودِ مرا برده خود خواهد کرد؟‌ هارون از این سخن خشنود شد و او را خلعت علما پوشانید.^۳

ممکن است شافعی از روی تقیه چنین مطلبی را اظهار کرده باشد، اما به هر روی چنین به دست می‌آید که روزگاری این شایعه در جامعه رواج داشته و کسی جز عباسیان نمی‌توانستند آن را ساخته و پرداخته باشد. این شیوه‌ه تبلیغاتی عباسیان بر ضد علویان_ که احتمالاً مروج اصلی آن‌ هارون‌ الرشید بود و یا در دوران او شایع کردند _ بر پایه این جمله حساسیت برانگیز بود: علویان آن چنان حقی برای خود قایل‌اند که سایر مردم را «عبید» و برده خود می‌دانند. آنها این مفهوم را از روایاتی که در باره برتری اهل بیت علیهم السلام یا مفهوم امامت و برتری و برگزیدگی (اصطفاء) از پیامبر صلی الله علیه وآله و ائمه شیعه علیهم السلام نقل شده است، گرفته و در تبلیغات خود از آن سوء استفاده می‌کردند. طبیعی است که این گونه شایعات