از خداانگاری امامان علیهم السلام تا خداباوری نظام‌مند؛ بررسی سندی و محتوايی حديث رضوی «الناس عبيد لنا فی الطاعة ...» - صفحه 70

«قالَ إِنِّی جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیتی‏ قالَ لا ینالُ عَهْدِی الظَّالِمین‏»؛۱

خداوند به ابراهیم فرمود: «من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض كرد: «از دودمان من (نیز امامانی قرار بده!)» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمكاران نمی‏رسد!»».

در تبیین آیه آورده‌اند که ظلم، به معنای آن است که چیزی را در غیر از موضعش قرار دهند و مراد از عهد در آیه، امامت است. پس اگر امام، معصوم نباشد، ظالم است و شخص ظالم نمی‌تواند امامت را بر عهده گیرد.۲

6. از نظر براهین عقلی، بر اساس برهان «فلسفه وجودی امام» _ که به عنوان اولین برهان عقلی بر وجوب عصمت امام توسط شیخ صدوق اقامه شده است۳ _ در هر عصر و دور‌انی باید کسی باشد تا معانی صحیح قرآن و سنت رسول خدا صلی الله علیه وآله را بیان نماید و لازمه چنین کسی، مصون بودن از خطا و اشتباه است.۴ پس از آنجایی که مردم در فهم حق، برداشت‌های متفاوت و گاه متناقضی دارند، لازم است تا فردی معصوم، آموزه‌های قرآنی و سنت پیامبر صلی الله علیه وآله را به روشنی تبیین نماید.۵

بر اساس برهان «حفظ شریعت» نیز از آنجا که اسلام، آخرین شریعت الهی و ابدی است،۶ لازم است هر کسی که تا قیامت در جهان وجود دارد، با معارف و احکام آن آشنا شود. پس لازم است که این شریعت، حافظی داشته باشد و چنانچه این حافظ معصوم نباشد، هیچ تضمینی وجود نخواهد داشت تا تغییری در دین به وجود نیاید.۷ حفظ شریعت یا توسط امام صورت می‌پذیرد و یا امت. اما از آنجا که بر اساس آموزه‌های قرآنی و روایات نبوی صلی الله علیه وآله ، امکان اشتباه و خطا در امت وجود دارد، پس لازم است تا امام، به عنوان حافظ شریعت، از هر گونه گناه و اشتباه مصون باشد.۸

هم‌چنین، بر اساس برهان «عدل خداوند»، عدل الهی اقتضا دارد تا امت به امامی

1.. سوره بقره، آیه۱۲۴.

2.. اللوامع الإلهیة فی المباحث الكلامیة، ص۳۳۲؛ بیان النافع یوم الحشر فی شرح الباب الحادی العشر، ص۲۴۱.

3.. عصمت امام در تاریخ تفکر امامیه، ص۱۶۸- ۱۷۰.

4.. معانی الأخبار، ص۱۳۳.

5.. أنوار الملكوت فی شرح الیاقوت، ص۲۰۵.

6.. تلخیص الشافی، ج‏۱، ص۱۳۳.

7.. الشافی فی الإمامة، ج‏۱، ص۱۷۹.

8.. أنوار الملكوت فی شرح الیاقوت‏، ص۲۰۵.

صفحه از 79