از خداانگاری امامان علیهم السلام تا خداباوری نظام‌مند؛ بررسی سندی و محتوايی حديث رضوی «الناس عبيد لنا فی الطاعة ...» - صفحه 72

صالح مازندرانی در تبیین جمله «عبید لنا فی الطاعة» تأکید دارد که اطاعت از امامان علیهم السلام واجب بوده و مفهوم «عبد» بر اساس اعتبار [مطیع بودن] است و نه معنای معروف آن [که تداعی‌گر مفهوم بندگی است]. هم‌چنین منظور از موالی در «موال لنا فی الدّین»، یاری رساندن به امام [در برپایی احکام دین] خواهد بود.۱ علامه مجلسی نیز بیان داشته که خداوند، اطاعت از امامان علیهم السلام را واجب نموده است تا مردم به حقیقت دست یابند و در واقع، این تبعیت به اذن الهی است و به معنای پرستش و عبادت ائمه علیهم السلام نخواهد بود. بر این اساس، مردم باید یاری رساننده، تابع و گوش به فرمان ائمه علیهم السلام در رعایت حدود دین الهی باشند تا به سبب این متابعت، از آتش جهنم رهایی یابند.۲

ملا صدرا نیز برای تبیین حدیث مذکور مثالی ذکر می‌نماید: اگر آهنی را در مجاورت آتش ببینیم، در اثر شدت احتراق و نور آتش، آهن را نیز مانند و به رنگ آتش تصور خواهیم نمود. بدین قرار، اطاعت از امامان _ که نفس ایشان به نور الهی (برای هدایت انسان‌ها) روشن گردیده۳ و به پاک بودن ایشان از هر گونه ناپاکی تأکید شده است۴ _ به اطاعت از خداوند باز می‌گردد.۵ فیض کاشانی نیز به ذکر آن در باب وجوب اطاعت از امامان علیهم السلام اکتفا نموده است.۶ نایینی نیز ضمن تأکید لزوم متابعت از امامان علیهم السلام ، مردم را تحت ملک ایشان و به بیانی دیگر، مطیع محض ائمه علیهم السلام دانسته است.۷ حسینی همدانی نیز خیر و سعادت را در انقیاد و اطاعت از عالم حقیقی و امام مفترض الطاعه دانسته و دلیل آن را علم موهبتی که خداوند به ایشان افاضه کرده، می‌داند.۸

در جمع‌بندی کلی از مباحث ارائه شده در این بخش می‌توان تصریح نمود که حدیث رضوی علیه السلام مورد بحث، بیان‌گر یک گزاره اعتقادی به عنوان «لزوم تبعیت از امام»، نشأت گرفته از عصمت امام است که با جایابی آن در معارف شیعه، به نگرش واسطه بودن

1.. شرح الكافی (الأصول و الروضه)، ج‏۵، ص۱۸۶.

2.. مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، ج‏۲، ص۳۳۲.

3.. ر.ک: بحار الانوار، ج۲۱، ص۲۶.

4.. سوره احزاب، آیه ۳۳.

5.. ر.ک: شرح اصول الکافی، ج‏۲، ص۵۶۹.

6.. الوافی، ج‏۲، ص۹۴.

7.. الحاشیة علی اصول الکافی، ص۵۶۸.

8.. درخشان پرتوی از اصول كافی، ج‏۲، ص۳۶۹.

صفحه از 79