فوق می‌فرماید:

یعنی کسی که از نظر جسمی سالم باشد و راهش باز باشد و توشه و مرکب داشته باشد، او مستطیع برای حج است.^۱

در این روایت، اجمال موجود در کلمه «استطاعت در حج» _ که از اصطلاحات شرعی است _ تبیین شده است.

نمونه دیگر، آیه «وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیدِیهُما...»^۲است. حلبی در روایتی از امام صادق علیه السلام در باره ایدی و موضع قطع آن می‌پرسد؟ امام دست خود را باز می‌کند و انتهای انگشتان و موضع اتصال آن به کف دست را نشان می‌دهد^۳ و با این توضیح، اجمال موجود در کلمه «ایدی» را چنین دقیق و زیبا تبیین می‌نماید.

روایت مخصّص آیات عام

دسته‌ای از روایات امام به تخصیص آیات عام می‌پردازد. نمونه آن آیه «الْیوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّیباتُ وَ طَعامُ الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتابَ حِلٌّ لَكُمْ وَ طَعامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ ...»؛^۴ است. امام صادق علیه السلام در پاسخ به مردی که از حلّیت حیوانی یهود یا نصارا ذبح کرده‌اند، پرسید. فرمود: «از آن نخور؛ زیرا اسم خدا بر آن برده نشده است». مرد گفت: پس آیه «الْیوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّیباتُ وَ طَعامُ الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتابَ حِلٌّ لَكُمْ» چیست؟ امام فرمود:

پدرم می فرمود: مقصود از«طَعامُ الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتاب»حبوبات و مانند آن است.^۵

بنا بر این، امام علیه السلام لفظ عام «طَعامُ» را به «حبوبات و میوه‌ها» تخصیص زده‌اند.

این گونه روایات، در فهم مقصود آیه و مراد واقعی خداوند بسیار مؤثر است؛ زیرا معنایی را که عام قبل از تخصیص می‌فهماند، مراد استعمالی است که بر پایه وضع یا دلیل حکمت استوار است و آن چیزی که مقصود جدی و واقعی را آشکار می‌سازد، دلیل خاصی است که بعد از عام وارد شده است.^۶ در شرح این قبیل آیات روایتی از تابعان نرسیده