او نیز آن علوم را مکتوب و در میان ائمه علیهم السلام به ارث نهاد. پس به طور کلی علم ائمه علیهم السلام بر دو نوع است: یکی همین علم نبوی است؛ چنان که امام صادق علیه السلام می‌فرماید:
إِنَّ سُلَیمَانَ وَرِثَ دَاوُدَ، وَ إِنَّ مُحَمَّداً وَرِثَ سُلَیمَانَ، وَ إِنَّا وَرِثْنَا مُحَمَّداً، وَ إِنَّ عِنْدَنَا عِلْمَ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ تِبْیانَ مَا فِی الْأَلْوَاحِ ...۱
و دیگری، علم الهی و لدنیّ است که در روایات بسیاری بر آن اشاره و تأکید شده است؛ مانند این روایت:
... سَمِعُوا أَبَا عَبْدِ اللهِ علیه السلام یقُولُ: إِنِّی لَأَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ، وَ مَا فِی الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا فِی الْجَنَّةِ، وَ أَعْلَمُ مَا فِی النَّارِ، وَ أَعْلَمُ مَا كَانَ وَ مَا یكُونُ ...۲
علاوه بر روایات فوق، روایات بسیاری وجود دارد که بخشی جایگاه اهل بیت پیامبر علیهم السلام را به عنوان عِدل قرآن توصیف می‌كند؛۳ بخشی عام و ناظر به مقام علمی اهل بیت علیهم السلام در باره قرآن است.۴ و بخش دیگری نیز ناظر به انطباق موضوعاتی از قرآن با اهل بیت علیهم السلام است که این توصیفات هم بیان‌گر جایگاه رفیع آنان است.۵
1.. الکافی، ج۱، ص۲۲۴ و ۲۲۵.
2.. همان، ص۲۶۱؛ هم‌چنین ر.ک: همان، ج۱، ص۲۵۵ و ۲۵۶ و ۲۵۸ و ۲۶۰ و ۲۶۱ و ۲۶۲؛ نهج البلاغه، خ۱۴۳، ۱۴۷، ۱۵۰ و ۲۳۴.
3.. مانند روایاتی که بیان‌گر مقام و موقعیت علمی علی علیه السلام و آگاهی آن حضرت نسبت به قرآن است: «القرآن مع علی و علی مع القرآن؛ قرآن با علی است و علی با قرآن است» (ر.ک: بحار الانوار، ج۸۹، ص۱۰۴، كلام ابن‌عباس در باره حضرت؛ كتاب سلیم بن قیس، ج۲، ص۶۵۷؛ بحار الانوار، ج۸۹، ص۴۱).
4.. این روایات با تعبیرات گوناگونی رسیده و آن چنان فراوان و به مضمون واحدی است كه می‌توان ادعای تواتر معنوی كرد؛ از قبیل این‌كه اهل‌بیت، عالم به قرآن، از آغاز تا انجام‌اند (بحار الانوار، ج۲۳، ص۱۸۸، باب۱۰، ح۱). آنان راسخون در علم هستند. اگر از آنها در باره قرآن بپرسید، به شما خبر می‌دهند (ر. ك: همان، ص۱۸۸، ح۳، ۴، ۵، ۱۳، ۱۴، ۱۷). عالم به تأویل و تفسیر قرآن هستند (همان، ص۸۹، ح۳، ۱۲، ۲۷، ۳۲، ۵۳؛ الكافی، ج۱، ص۲۱۳). علم آسمان و زمین و حقایق جهان را از قرآن استخراج می‌كنند (همان، ج۱، ص۴۱۶). اصلاً اهل قرآن هستند و اگر بخواهند در باره فاتحة الكتاب تفسیری بنویسند، باید بر بار هفتاد شتر كنند (بحار الانوار، ج۸۹، ح۱۱).
5.. مانند این‌كه ایمان به كتاب را آل‌محمد آورده‌اند؛ یعنی مصداق كامل ایمان به قرآن از آن ایشان است. یا آیات بینات در سینه‌های صاحبان علم (سوره عنكبوت، آیه ۴۹) یعنی اهل‌بیت است (ر.ک: بحار الانوار، ج۲۳، ص۱۸۸، باب۱۰، ح۱). این روایات دو دسته هستند: برخی با تعبیر: «عسی ان یكونوا» آمده است و برخی با قاطعیت بیان شده است (ر. ك: همان، ص۱۸۸، ح۳، ۴، ۵، ۱۳، ۱۴، ۱۷). اهل‌بیت راسخ در علم قرآن هستند (همان، ص۸۹، ح۳، ۱۲، ۲۷، ۳۲، ۵۳؛ الكافی، ج۱، ص۲۱۳). اهل‌بیت مبلّغان و منذران قرآن هستند؛ اهل‌بیت ناطق به كتاب هستند؛ صاحبانِ علمی هستند كه قائم به قسط‌اند: و اولوا العلم قائماً بالقسط (سوره آل‌عمران، آیه ۱۸). اهل‌بیت وارث كتاب، آیات بینات و اهل ذكر هستند. و تعبیرات دیگری كه در حق اهل‌بیت آمده؛ مانند این‌كه پدر و مادر معنوی امت هستند؛ امانت و ارحام هستند؛ اهل‌بیت كسانی هستند كه علم كتاب را دارند؛ علمی كه می‌تواند در محاجّه با مشركان مفید و كار‌ساز باشد (الكافی، ج۱، ص۴۱۶).
