كند، ویژگی‌ها و گونه‌های تفسیری ایشان را با ذکر نمونه بیان كرده و اهمیت آن را در توسعه مفهومی و باز کردن فضای كشف معانی ذکر کند و از این طریق جایگاه انحصاری ائمه علیهم السلام را در تفسیر قرآن اثبات نماید. قابل ذکر است که در این نوشتار مباحث سندی روایات مدّ نظر نبوده است.

بررسی کمّی روایات تفسیری امام صادق علیه السلام و تابعان معاصر ایشان

در این پژوهش حدود 3500 روایت تفسیری از تفاسیر مهم روایی شیعه و اهل سنت^۱ گردآوری شده و در بررسی کمیّ مبنا قرار گرفته است. از این تعداد روایت، 2380 روایت منقول از امام و در مجموع، 1120 روایت از تابعان معاصر امام است. بنا بر این، در مجموع، روایات منقول از امام صادق علیه السلام دارای حجمی حدود دو برابر روایات تابعان، با تعدد آنان و امكان نقل و فراهم شدن شرایط تاریخی برای آنان است. نتیجه این مقایسه وقتی برجسته می‌شود كه بدانیم امام با از نظر سیاسی و فرهنگی تابعان در شرایط مساوی نبوده‌اند. امكان رفت و آمد، ارتباط و حضور در محافل و عرضه دانش برای تابعان بدون هیچ گونه محدودیتی از ناحیه حكومت عباسی فراهم بوده است، اما به گواهی تاریخ، زندگی امام صادق علیه السلام ، سراسر با محدودیت و مرارت مواجه بوده که شهادت آن حضرت هم منتهی گردید. در این جا است كه گستردگی كمّی معنای دیگری پیدا می‌کند و جایگاه انحصاری امام به عنوان مفسر حقیقی قرآن و راهنمای مردم در امر دین، هم‌چنین مصونیت معارف اهل بیت در انتقال اسلام ناب محمدی به مسلمانان را در تمامی اعصار به خوبی نشان می‌دهد.

بررسی کیفی روایات تفسیری امام صادق علیه السلام و تابعان معاصر ایشان

در بررسی کیفی روایات تفسیری مشاهده خواهیم کرد که همه روایات امام از یک گونه نبوده و دارای تنوع فراوانی است. بخشی از روایات _ که به گونه‌های خاص و سطوح عالی تفسیر می‌پردازد _ در انحصار روایات امام بوده و در روایات تابعان ظهور و بروزی ندارد. گر چه همین بخش ویژه^۲ برای نشان دادن جایگاه امام در تفسیر جامع قرآن کافی است، اما