بِرُءُوسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلی الْكَعْبَینِْ ...».1عروه تمیمی از امام صادق علیه السلام در باره آیه «فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَیدِیكُمْ إِلَی الْمَرافِقِ» میپرسد. امام میفرماید:
مقصود شستن دستها از مرفق تا سر انگشتان است. «إِلَی الْمَرافِقِ» در این جا به معنای«من الْمَرافِقِ» است.۲
و در باره «وامسحوا بروؤسکم و أرجلکم إلی الکعبین....» میفرماید:
از تفاوت تعبیر در این آیه فهمیده میشود که باید برخی از سر مراد باشد؛ به خاطر (باء) که میان فعل و متعلق آن آمده و با این که در ظاهر نیازی به آن نبود؛ زیرا هر دو فعل (غسل و مسح) متعدی به نفسه هستند. پس باید نکتهای معنوی در نظر باشد که همان تبعیض در محل مسح است که از ساختار عبارت و ترکیب خاص آن فهمیده میشود.همچنین از ظاهر آیه قرآن با عطف کردن «أرجل» بر «روؤس» به دست میآید که مسح پاها واجب است و عطف به «وجوه» یا «ایدی» جایز نیست.۳
در حالی که در روایات بسیاری از اهل سنت «الی المرافق» را به معنای ظاهری آن تفسیرکرده و «أرجلکم» را به «أیدیکم» عطف نمودهاند که در زبان عرب اندك و نادر است.۴ از این رو، شیوه وضو گرفتن در میان آنها با آنچه در سیره ائمه علیهم السلام و برخی از صحابه و تابعان مشاهده میشود، متفاوت است.
دستهای از روایات به حلّ تعارض ظاهری آیات میپردازد. حلّ تعارض ظاهری و تبیین درست مفاهیم آیات قرآن در روایات امام جایگاه ویژهای دارد؛ به طور نمونه، در باره آیه «وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِی الْیتامی فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَكَتْ أَیمانُكُمْ ذلِكَ أَدْنی أَلَّا تَعُولُوا»،۵ ابو جعفر احول میگوید:
زندیقی از من در باره تفاوت این آیه با آیه 129 همین سوره «وَ لَنْ تَسْتَطِیعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَینَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُم» پرسید. من جوابی نداشتم، از امام صادق علیه السلام
1.. سوره مائده، آیه ۶.
2.. تفسیر القمی، ج۱، ص۱۶۳؛ نور الثقلین، ج۱، ص۵۹۶؛ مجمع البیان، ج۳، ص۲۵۴.
3.. الکافی، ج۳، ص۳۰، ش۴؛ الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار، ج۱، ص۶۴.
4.. الامام الصادق و المذاهب الأربعه، ج۱، ص۳۵۱.
5.. سوره نساء، آیه۳.