جايگاه امام صادق علیه السلام در تفسير قرآن با توجه به روايات تفسيری ايشان - صفحه 97

ای مریم، این از كجا برای تو [آمده است؟ او در پاسخ می‏] گفت: این از جانب خداست، كه خدا به هر كس بخواهد، بی‏شمار روزی می‏دهد.1

در این روایت مضمون آیه بر ماجرای فاطمه علیها السلام و نازل شدن غذای الهی بر ایشان، تطبیق شده است. این گونه تطبیق‌ها نیازمند توانایی علمی ویژه‌ای است که در وجود ائمه علیهم السلام دیده می‌شود.

تحلیل روایات تفسیری

روایات تابعان معاصر امام در سه گونه بیان معنای واژگان، تبیین معنای ظاهری آیات و فضای نزول آیات، به ترتیب بیشترین حجم روایات تفسیری و روایات مخصّص آیات عام، مبیّن آیات مجمل و مقیّد آیات مطلق کمترین حجم روایات آنان را به خود اختصاص داده است. در گونه‌هایی مانند اخبار از آینده، تأویل و بیان معنای باطنی، تمثیل و جری و تطبیق هیچ گونه روایتی از تابعان مشاهده نمی‌شود. بنا بر این، بیشتر روایات تابعان دارای رویکرد نقلی است؛ یعنی بیشتر مبتنی بر نقل است و مبیّن علم ویژه و انحصاری برای فهم مراتب قرآن در خود آنان نیست.

روایات تفسیری امام در بخش اول، گر چه ممکن است در تعداد و گونه‌های تفسیری با روایات تابعان شباهت داشته باشد، اما زیبایی و دقت بیان امام نظیری ندارد. در بخش دوم هم آمار روایات امام و هم عمق و کمال بیان ایشان در شرح معارف و احکام الهی، حضور کم رنگ تابعان را در این حوزه به خوبی نشان می‌دهد و در بخش سوم، گونه‌های تفسیری خاصی است که مراتب و سطوح بالاتر تفسیر را نشان می‌دهد. این گونه‌ها در انحصار روایات امام بوده و حکایت‌گر علم ویژه ایشان برای تبیین مراد الهی است. این علم ویژه، همان چیزی است که امام صادق علیه السلام می‌فرماید:

گر چه اشاره قرآن را خواص درک می‌کنند و لطایف قرآن را اولیا، امّا علم حقایق، مخصوص انبیا و کسانی است که در اتصال به علم پیامبر‌ صلی الله علیه وآله هستند.

ضمیمه نمودن این روایات به سایر روایاتی که در صدد بیان مقام علمی اهل بیت علیهم السلام است یا بیان‌گر مقام و موقعیت خاص آنان از طریق انطباق مفهوم برخی ازآیات قرآن بر ایشان است، می‌تواند علم ویژه ائمه علیهم السلام و جایگاه انحصاری ایشان در تفسیر کامل قرآن را

1.. همان؛ تفسیر العیاشی، ص۱۷۱ و ۱۷۲.

صفحه از 104