جايگاه امام صادق علیه السلام در تفسير قرآن با توجه به روايات تفسيری ايشان - صفحه 98

اثبات نماید.

علم ویژه ائمه علیهم السلام

در این بخش به روایاتی که در آنها امام صادق علیه السلام به صراحت بر وجود علم الهی ائمه علیهم السلام تأکید دارند، پرداخته و ذکر آنها را برای اثبات جایگاه ایشان در تفسیر قرآن همراه با توضیحاتی ضروری دانستیم.

در قرآن كریم آیاتی با این مضامین كه درك و فهم حقیقت قرآن برای همه انسان‌ها میسر نیست، وجود دارد. از جمله آنها آیه شریفه «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِیمٌ فِی كِتَابٍ مَّكْنُونٍ لَّا یمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ تَنزِیلٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِینَ»۱ است. مفهوم آیه این است كه برای دست زدن به قرآن باید از طهارت ظاهری برخوردار بود و برای درك معارف قرآن از طهارت باطنی. حال اگر این آیه را كنار آیه تطهیر۲ قرار دهیم، می‌فهمیم که از منظر قرآن کریم ائمه علیهم السلام به عنوان انسان‌های پاك و مطهر، شایستگی دسترسی به معارف و حقایق قرآن را دارند.

علاوه بر آیه فوق، آیه ذکر،۳ حدیث ثقلین۴ و احادیث دیگری۵ دلالت دارند بر این که ائمه علیهم السلام بعد از رسول خدا صلی الله علیه وآله به همه معارف قرآن کریم آگاه بودند و هیچ معنا و مطلبی نبوده است که خدای متعال از آیات کریمه اراده کرده باشد و آن بزرگواران ندانند.۶ امام صادق علیه السلام در برخی روایات تفسیری مانند روایات ذیل آیه40 سوره نمل۷ : «الذی عنده علم الكتاب هو أمیر المؤمنین علیه السلام »،۸ به صراحت، به علم ویژه علی و ائمه علیهم السلام بعد از ایشان اشاره كرده است. از ایشان سؤال می‌شود كسی كه نزد او علم الكتاب هست، داناتر

1.. سوره واقعه، آیه ۷۹.

2.. سوره‌ احزاب آیه ۳۳: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهِیراً؛ همانا خداوند اراده كرده است تا ناپاكی ‌ها را از شما اهل‌بیت دور و شما را پاك و پاكیزه گرداند».

3.. «وَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلاَّ رِجَالاً نُّوحِی إِلَیْهِمْ فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ؛ پیش از تو نفرستادیم، مگر مردانی را كه به آنها وحی كرده بودیم، پس اگر نمی‌دانید از اهل ذكر سئوال كنید».

4.. قال رسول الله: انی تارك فیكم الثقلین كتاب الله و عترتی اهل بیتی و انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض ... و قال: ما ان تمسكتم بهما لن تضلوا ابدا ...من دو چیز گران‌بها برای شما می‌گذارم، كتاب خدا و اهل‌بیتم. این دو از همدیگر جدا نمی‌شوند تا این‌ كه در حوض كوثر به من ملحق شوند ... و فرمود: تا وقتی به این دو تمسك كنید هرگز گمراه نمی‌شوید (ر.ک: صحیح مسلم، ج۴، ص۳۶؛ مستدرک الحاکم، ج۳، ص۱۰۹).

5.. حدیث «انا مدینه العلم و علی بابها» (ر.ک: الاتقان، ج۱، ص۹۳؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج۴، ص۱۰۰).

6.. مکاتب تفسیری، ج۱، ص۷.

7.. «قالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ أَنَا آتِیكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْكَ طَرْفُكَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قالَ هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّی لِیَبْلُوَنِی أَ أَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَ مَنْ شَكَرَ فَإِنَّما یَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّی غَنِیٌّ كَرِیمٌ (سوره نمل، آیه۴۰).

8.. نور الثقلین، ج‏۴، ص۸۸.

صفحه از 104