اعتبار سنجی روايات فتنه بودن زنان - صفحه 114

حدیث‌پژوهان اهل سنّت باشد. در این صورت، باید معیار توالی تاریخی نقل روایت در مصادر را نادیده بگیریم. شایان ذکر است که برخی از روایات نیز فاقد معیار تسلسل تاریخی نقل در مصادر حدیثی پیشین بوده و گاه فاصله زمانی قابل توجهی میان مصادر وجود داشته که خود می‌تواند سبب تضعیف مصادر این روایات به شمار آید؛ مگر این که بتوان مصادر مفقود و میانی آنها را بازیابی کرد.

3. ارزیابی اسناد

بدیهی است که اعتبار منبع گزارش‌کننده حدیث به معنای اعتبار احادیث آن نیست و حدیث افزون بر اعتبار مصدری باید از اعتبار سندی و محتوایی نیز برخوردار باشد. در اعتبارسنجی سندی، مبانی رجالی و تاریخی مذاهب تأثیرگذار است و ممکن است نتایج ارزیابی اسناد یک حدیث از منظر شیعه و سنّی متفاوت باشد؛ به ویژه مطابق مبنای کلامی عدم حجیت قول صحابه نزد شیعه، احادیث اهل سنّت در صورت توقف در صحابه، از اعتبار شرعی ساقط است و تنها می‌توانند به عنوان یک رأی قابل توجه و ارزیابی باشند. در ادامه، اسناد روایات فتنه بودن زنان بر اساس معیارهای شیعه و سنّی ارزیابی می‌شود تا روشن شود بر اساس مبانی رجالی فریقین این روایات تا چه میزان از اعتبار لازم برخوردار است و آیا می‌توان بر اساس این روایات فتنه بودن زنان را آموزه‌ای اسلامی پنداشت. ترتیب لحاظ شده در ارزیابی اسناد همانند مصادر بر اساس ترتیب روایات بوده است.

اسناد معتبر

بر اساس معیارهای اعتبارسنجی اسناد تنها دو روایت از مجموع روایات فتنه بودن زنان از اعتبار لازم برخوردار هستند.

الف) روایت شماره یک، در اهل سنت، به دلیل نقل در صحیحین، بر اساس مبانی جمهور آنان در صحیح دانستن تمام روایات این دو کتاب، از صحت برخودار است.

ب) روایت شماره نُه۱ بر اساس سندی که ابن أبی شیبه برای آن آورده است (شکل 7)، از اعتبار رجالی و مبنایی نزد اهل سنّت برخوردار است.

1.. المصنف، ابن ابی شیبه، ج۸، ص۶۱۸، ح۱۷۳: «حدثنا وکیع، عن سفیان و مسعر، عن أشعث بن أبی الشعثاء، عن رجاء بن حیاة، عن معاذ، قال ...».

صفحه از 132