گزارش آنها در جوامع حدیثی شاخص از سوی محدثان مسلمان نشان‌گر یک باور تاریخی به محتوای این روایات در طول تاریخ اندیشه اسلامی است که حضور آن را نمی‌توان در فرهنگ و میراث اسلامی نادیده انگاشت. سنجش و دشواری مؤلفه‌های معنایی فتنه است. با توجه به معنای وضعی و استعمالی فتنه این واژه همیشه بار معنایی منفی یا زشتی ندارد و کاربرد آن در سیاق است که قرینه‌ای بر اراده معنایی مثبت یا منفی از آن را می‌رساند؛ هر چند که فتنه در متون دینی بیشتر در موقعیت‌هایی به کار می‌رود که آسیب‌زا هستند. از این رو، توصیه به احتیاط و حزم‌اندیشی در تعامل با موقعیت‌های فتنه‌آمیز شده است. در روایات، کاربرد فتنه در باره زنان در اثر هم‌نشینی این واژه با مفاهیم منفی قرینه‌ای درون‌متنی بر اراده معنایی منفی از این واژه شده است. جمع‌بندی معناشناختی فتنه در این روایات نشان‌گر این نکته است که فتنه به هر دو معنا مساوی با تحقیر یا شوم بودن شخصیت زن نیست و احادیث فقط به حساسیت تعامل با زنان و ضریب تأثیرپذیری مردان از آنان اشاره دارند. به سخن دیگر، روایات رویکرد واقع‌گرایانه در تحلیل ماهیت رابطه و کنش‌های طبیعی و محسوس میان زنان و مردان داشته و به آسیب‌شناسی تعاملات جنسیتی این دو جنس توجه کرده است. مفهوم فتنه بودن زنان برای مردانی است که شهوت جنسی خود را به هر دلیلی مهار نکرده و در مواجهه با زنان توان لازم برای کنترل رفتار خود را نداشته باشند. زنان، در این فرض، برای چنین مردانی فتنه‌انگیز هستند، لکن عامل روانی این فتنه در ویژگی‌های مردانه ریشه دارد و زن در حد زمینه عمل می‌کند. مقصود از حب نهی شده در روایات فتنه، افراط در دوستی زنان یا دوست داشتن زنان از روی شهوت یا عشقی است که سبب زایل شدن عقل یا ایمان می‌گردد.

کتابنامه

_ الإحسان فی تقریب صحیح ابن حبان، محمد بن حبان، ترتیب: علی بن بلبلان، بیروت: دار المعرفة، اول، 1425ق/2004م.

_ إرشاد القلوب إلی الصواب، حسن بن محمد دیلمی، قم: الشریف الرضی، اول، 1412ق.

_ أصول الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، ترجمه: سید جواد مصطفوی، تهران: کتاب‌فروشی علمیه اسلامیه، اول، 1369ش.

_ أعیان الشیعة، سید محسن امین، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1406ق.

_ بحار الأنوار الجامعة لدرر الأخبار الأئمة الأطهار، محمدباقر مجلسی، تحقیق: جمعی از