حدید ثابت نیست تا سبب نقض ادعای مذکور به شمار آید.
4. محمد بن سنان
محمد بن سنان نیز از اساتید اشعری است.۱ از آنجا که برخی از رجالیان وی را ضعیف شمرده‌اند،۲ آیةالله خویی با استناد به همین تضعیف، به نادرستی قاعده توثیق مشایخ اشعری اعتقاد پیدا کرده است.۳
حقیقت، آن است که تضعیف محمد بن سنان قابل دفاع نیست؛ زیرا در مقابل تضعیفات محمد بن سنان، عده‌ای از رجالیان او را توثیق کرده‌اند؛ همانند شیخ مفید در کتاب الارشاد. شیخ مفید او را از یاران بسیار نزدیک و ثقات امام کاظم علیه السلام و جزء فقهای شیعه دانسته است.۴ هم‌چنین، شیخ طوسی در کتاب الغیبة وی را جزء وکلای ممدوح واستوانه‌های ثابت قدم در راه اهل بیت علیهم السلام برشمرده است۵ و نیز در کتاب التهذیب و الاستبصار در موارد بسیاری به روایات محمد بن سنان تمسک جسته و در هیچ جای آن دو کتاب، بجز مسأله رد مهر زاید بر مهرالسنّة _ که خبر را به دلیل وجود محمد بن سنان در سند آن ضعیف دانسته _ وی را مورد طعن قرار نداده است.۶ سید بن طاووس در فلاح السائل وی را توثیق کرده۷ و علامه حلی عمل به روایت محمد بن سنان را ترجیح می‌دهد.۸ افزون بر گفته‌های پیشین، روایاتی در مدح وی در رجال الکشّی نقل شده که برخی از آنها از اعتبار رجالی برخوردارند و آیةالله خویی برخی از آنها را _ که دلالت بر رضایت‌مندی و اعتماد امام به وی دارد۹ _ صحیح دانسته است.۱۰ ممكن است ضعف
1.. همان، ج۱، ص۳۳، ح۵، ص۴۱، ح۵ و ... : محمد بن یحیی، عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن محمد بن سنان، عن إسماعیل بن جابر، عن أبی عبدالله علیه السلام قال ... .
2.. رجال النجاشی، ص۳۲۸، ش۸۸۸؛ اختیار معرفة الرجال، ص۵۵۷، ش۹۷۹ و ص۵۹۰، ش۱۰۳۳؛ فهرست الطوسی، ص۱۴۳، ش۶۰۹؛ رجال الطوسی، ص۳۶۴، ش ۵۳۹۴.
3.. معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۷؛ کلیات فی علم الرجال، ص۲۷۶ - ۲۷۷.
4.. الارشاد، ص۳۰۴.
5.. الغیبة للطوسی، ص۱۱.
6.. تهذیب الاحکام، ج۷، باب المهور و الاجور، ص۳۶۱، ح۲۷.
7.. فلاح السائل، ص۵۱. محمد بن سنان از بزرگان شیعه و دارای علو منزلت والایی بوده، سه تن از امامان کاظم و رضا و جواد علیهم السلام را درک کرده و از آنان نقل روایت کرده است.
8.. مختلف الشیعة، ج۲، ص۷۰: و ... قدبیّنا رجحان العمل بروایة محمد بن سنان فی کتاب الرجال.
9.. اختیار معرفة الرجال، ص۵۰۳، ش۹۶۳، ۹۶۴، ۹۶۵ و ....
10.. معجم رجال الحدیث، ج۱۶، ص۵۴، ش۱۰۹۱۱.
