مخالفت کرده و آن را برنتابیده‌اند. پژوهش حاضر، بر آن است که ادله و مستندات مدعیانِ وثاقتِ مشایخ احمد بن محمد بن عیسی اشعری را بررسی نموده و پس از اعتبارسنجی ادله طرفداران، در باره درستی یا نادرستی نظریه قضاوت نماید.
پیشینه پژوهش
یافته‌های رجالی و حدیثی نشان‌گر آن است که پس از شیخ طوسی تا قبل از قرن دوازدهم، نظریه «توثیق مشایخ اشعری» مطرح نبوده است. نخستین کسی که این نظریه را ابداع کرد و آن را پذیرفت، وحید بهبهانی (م1205ق) است.۱ پس از وی بیشتر رجالیان با ایراد بحث‌های مستقل و یا ضمنی، به این بحث اشاره کرده‌اند.۲ در میان اندیشمندان معاصر می‌توان به مباحث آیةالله خویی،۳ آیةالله سبحانی،۴ آیةالله داوری،۵ و آیةالله ابطحی۶ اشاره کرد. تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد، مقاله یا نگاشته مستقلی که به ابعاد مختلف نظریه، ادله و شواهد آن پرداخته باشد، به نگارش درنیامده است؛ هر چند بن‌مایه‌هایی از آن، در برخی آثار رجالی به صورت محدود قابل دست یابی است.
بیشتر این پژوهش‌ها تاکنون در ضمن کتاب‌های رجالی معاصران سامان یافته است. این نوشتار در پی آن است که به تمامی ادله احتمالی، شبهات و تردیدها پاسخ دهد، و با بیانی جدید و متفاوت از آنچه که تا کنون در منابع رجالی آمده است، این نظریه را بررسی کند.
خاستگاه نظریه توثیق مشایخ احمد اشعری
به نظر می‌رسد، منشأ این نظریه را بتوان در کلمات شیخ طوسی جست و جو کرد. وی در کتاب عدّة الاصول، در اواخر بحثِ حجیت خبر واحد، در باره ثقات سه‌گانه و غیر آنان گفته است.:
1.. الفوائد الرجالیة، ضمن رجال خاقانی، ص۴۷: و اذا کان الجلیل ممن یطعن علی الرجال فی الروایة عن المجاهیل و نظائرها، فربما یشیر روایته عنه الی الوثاقة.
2.. ر.ک: بحوث فی مبانی علم الرجال، ص۱۴۱- ۱۴۲؛ الفوائد الرجالیه، ص۱۰۷- ۱۱۰؛ تحریر المقال فی کلیات علم الرجال، ص۷۱ و ...
3.. معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۶.
4.. کلیات علم الرجال، ص۲۷۵ - ۲۷۸.
5.. اصول علم الرجال، ج۱، ص۲۴۹- ۲۴۶.
6.. تهذیب المقال، ج۳، ص۲۸۸- ۳۹۹.
