توثيق مشايخ احمد بن محمد بن عيسی اشعری در ترازوی نقد - صفحه 145

1. غیر قابل استناد بودن روایت نصر

اصل ادعا بر اساس نقل نصر بن صَبّاح است که به دلایلی قابل قبول نیست؛ زیرا اولاً، نصر بن صبّاح در رجال، به دلیل غلوّ تضعیف شده است؛۱ ثانیاً، روایت نصر بن صبّاح از احمد اشعری مرسل است و یا از اجتهادات او است۲ که قابل اعتماد نیست و ثالثاً، بررسی‌های طرق و اسانید روایات و ... بیان‌گر خلاف ادعای نصر بن صبّاح است؛ زیرا احمد اشعری از ابن محبوب روایات فراوانی گزارش کرده است. ممکن است در مقطعی که برای ما معلوم نیست، در روایت از وی تردید داشته است، لکن با بر طرف شدن آن، از نظرش برگشته است. این امر ممکن است برای هر راوی رخ دهد. افزون بر آن، نجاشی در طریق خود به کتاب ابو حمزه ثمالی، به واسطه احمد بن محمد بن عیسی، از ابن محبوب، از ابو حمزه نقل روایت کرده است.۳

2. روایت اجلای امامی از ثمالی به واسطه ابن محبوب

پاسخ دیگر، آن که در میان محدّثان شیعه تنها احمد اشعری اتهام اصحاب را در روایت ابن محبوب از ثمالی مورد توجه قرار داده است و در مقابل، برخی اجلای امامی _ که معاصر و هم قرن احمد اشعری‌اند _ به واسطه ابن محبوب از ثمالی نقل روایت کرده‌‌اند. بر فرض اثبات ادعای نصر بن صبّاح، احمد اشعری بعدها از رفتارش برگشت. بدین ترتیب، این گونه سخنان، طعن و ذمی بر ابن محبوب به شمار نمی‌آید۴ و با دیگر روایات وی منافات ندارد؛ به ویژه تعبیر «فی روایته»، به جای «فی روایاته»، در نقل نصر بن صبّاح نمایان‌گر آن است که اتهامی به دیگر روایات وی وارد نیست.

بررسی احتمالات چندگانه در روایت ابن محبوب از ابو حمزه ثمالی

احمد بن محمد بن عیسی اشعری در میان محدّثان و رجالیان تنها کسی است که اتهام و خرده‌گیری عالمان امامی را در روایت ابن محبوب از ابو حمزه ثمالی مورد توجه و ترتیب اثر قرار داده است.۵ این امر می‌تواند بر اساس احتمالات زیر باشد:

1.. رجال النجاشی، ص۴۲۸، ش۱۱۴۹؛ رجال الطوسی، ص۴۴۹، ش۶۳۸۵.

2.. تهذیب المقال، ج۳، ص۲۸۸ - ۲۸۹.

3.. رجال النجاشی، ص۱۱۵، ش۲۹۶؛ فهرست الطوسی، ص۹۰، ش۱۳۸.

4.. تهذیب المقال، ج۳، ص۲۸۹.

5.. اختیار معرفة الرجال، ص۵۶۱، ش ۹۸۹؛ رجال النجاشی، ص۸۲، ش۱۹۸.

صفحه از 159