توثيق مشايخ احمد بن محمد بن عيسی اشعری در ترازوی نقد - صفحه 149

سند افتاده است.

افزون بر این، در نقل کشّی، ابو حمزه، معین نشده که ابو حمزه بطائنی است و یا کسی دیگر، ولی محذور آن بُعد طبقه ابن محبوب و ابو حمزه ثمالی است؛ زیرا كشّی در شرح حال ابن محبوب می‌نویسد:

سال وفات وی ۲۲۴ق، واقع شده است و ۷۵ سال داشته است.۱

از این رو، روایت ابن محبوب از ابو حمزه ثمالی مرسل است؛ زیرا ابن محبوب یك سال بعد از شهادت امام صادق علیه السلام به دنیا آمده و ابو حمزه ثمالی متوفّای سال 150ق، است.

در ادامه، كشّی تعریضی به اصحاب امامی دارد كه اصحاب ما روایت ابن محبوب را از ابو حمزه [الثمالی] صحیح نمی‌دانند.۲ در حالی كه اگر عمر «ابن محبوب» را 75 سال بدانیم، بی‌تردید، روایتش از ثمالی مرسل است؛ مگر این كه قایل به وقوع تصحیف در نقل کشّی شویم که كلمه «خمس و سبعین» (هفتاد و پنج) به جای «خمس و تسعین» (نود و پنج) ثبت شده است؛ لذا با توجه به این که سال وفات او 224ق، بوده، تولد او در سال129ق، واقع شده است، و وفات ابو حمزه ثمالی نیز در سال 150ق، واقع شده و ابن محبوب در این زمان، جوانی بیست و چند ساله بوده که صلاحیت روایت از ابو حمزه ثمالی داشته است. در این صورت، محذور بُعد طبقه بین آن دو وجود ندارد؛ زیرا تشابه‌ حروف ‌در رسم‌الخط بین كلمه «تسعین» و «سبعین» سبب شده نسخه‌نویسان، «سبعین» را به جای «تسعین» به اشتباه ثبت كنند۳ و یا تصحیف توسط نسخه‌نویسان صورت گرفته است.۴ بنا بر این، وجود تصحیف و تحریف در رجال الكشّی سبب برداشت اشتباه رجالیان شده است.

افزون بر گفته‌های پیشین، روایت ابن محبوب و کسانی که در طبقه او قرار دارند،

1.. اختیار معرفة الرجال، ص۶۲۳، ش۱۰۹۴: «و مات الحسن بن محبوب فی آخر سنة أربع و عشرین و مائتین و كان من أبناء خمس و سبعین سنة».

2.. همان، ش۱۰۹۵.

3.. قاموس الرجال، ج۳، ص۳۴۸، ش۲۰۱۴. مانند اشتباه مذكور در شرح حال «معاویة بن عمار» و «حماد بن عیسی» بین نقل کشّی و نجاشی نیز رخ داده است (‌اختیار معرفة الرجال، ص۳۷۴، ش۵۵۷ و ص۳۸۲، ش۵۷۲؛ الرسائل الرجالیة، ج۲، ص۳۰۴). محقق كلباسی معتقد است «عاش مئة و خمساً و سبعین سنة» تصحیف شده «مات مئة و خمساً و سبعین سنة» است؛ چه این‌ كه در رجال النجاشی نیز «مات» به جای «عاش» ثبت شده است (رجال النجاشی، ص۴۱۱، ش۱۰۹۶و ص۱۴۳، ش۳۷۱).

4.. روضة المتقین، ج۱۴، ص۴۴۵.

صفحه از 159