توثيق مشايخ احمد بن محمد بن عيسی اشعری در ترازوی نقد - صفحه 150

همانند علی بن حکم، محمد بن اسماعیل، جعفر بن سلیمان و ... از ابو حمزه ثمالی و هم‌چنین روایت ابن محبوب از راویانی که در طبقه ابو حمزه ثمالی‌ قرار دارند و یا از اصحاب امام صادق علیه السلام بوده و در زمان آن حضرت ‌‌از دنیا رفته‌اند، همانند زیاد بن منذر، مالک بن عطیه، بکیر بن اعین و سماعة بن مهران، علی بن رئاب و... نمایان‌گر صحت نسخه رجال النجاشی است.

اشکال نقضی

آیةالله خویی در ردّ نظریة توثیق مشایخ احمد اشعری بر این باور است که خود او از برخی راویان و مشایخ ضعیف نقل روایت کرده است و همین نکته ادعای کلیت وثاقت مشایخ وی را به آسانی مخدوش می‌سازد. مهم‌ترین دلیل آیةالله خویی بر تضعیف نظریه توثیق مشایخ اشعری بر همین اشکال نقضی استوار است. ایشان با بیان موارد نقضی و معرفی برخی از اساتید ضعیف اشعری، هم‌چون اسماعیل بن سهل، بکر بن صالح، علی بن حدید و محمد بن سنان این نظریه را ناکارآمد و نادرست می‌داند.۱ اگر چه پژوهش حاضر نیز بر نادرستی نظریه توثیق مشایخ اشعری پافشاری دارد، ولی انصاف این است که اشکال آیةالله خویی وارد نیست و قابل نقد است.

نقد اشکال

در پاسخ به اشکال نقضی آیةالله خویی باید گفت که ضعف رجالی و یا استاد حدیثی بودن هیچ یک از مواردی که به عنوان نقض ادعای مذکور ذکر شده، قابل اثبات نیست. برای همین منظور، به ناچار و به اختصار وضعیت رجالی یکایک ایشان را بررسی می‌کنیم. این افراد عبارت‌اند از:

1. اسماعیل بن سهل

از وی در برخی اسانید روایات به عنوان استاد اشعری یاد شده است. ۲ آیةالله خویی وی را ضعیف شمرده است و بنا بر این، قاعده توثیق مشایخ اشعری نقض می‌شود.۳

1.. معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۷؛ کلیات فی علم الرجال، ص۲۷۶- ۲۷۷.

2.. الکافی، ج۲، ص۴۲۷، ح۷ و ص۵۷۷، ح۱: محمد بن یحیی، عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن إسماعیل بن سهل، عن حماد بن ربعی، عن ابی عبدالله علیه السلام قال أمیر المؤمنین علیه السلام ...

3.. معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۷؛ کلیات فی علم الرجال، ص۲۷۶- ۲۷۷.

صفحه از 159