را کمتر از یکسال گزارش کرده‌اند و رحلت آن دو را در سال دهم و سه سال پیش از هجرت به مدینه نوشته‌اند که با اطلاعات زمانی کلینی همخوان نیست.۱ گزارش کلینی دارای دو اشکال زمانی است: اول، این که درگذشت خدیجه را یکسال پیش از هجرت نوشته و حال آن که درگذشت وی سه سال پیش از هجرت است و دیگر، این که مرگ ابو طالب را یکسال پس از درگذشت خدیجه نوشته که در این صورت، مرگ ابوطالب باید در آستانه هجرت پیامبر به مدینه رخ داده باشد که گزارش‌های تاریخی آن را تأیید نمی‌کند.۲
از بررسی‌های انجام شده در باره مستندات و منابع کلینی، در بخش تاریخی مولد النبی می‌توان به این نتیجه رسید که چهار روایت، بیشترین منبع وی در بخش تاریخی مولد النبی بوده که به صورت ترکیبی از آنها بهره برده است. این چهار روایت عبارت‌اند از:
_ روایت زبیر بن بکار (م256ق) در باره رسول خدا که کلینی در پنج گزارش از ده گزارش یاد شده، بر روایت وی تکیه کرده است. ابن بکار _ که از خاندان زبیر بن عوام و از دانشمندان عامه است۳ _ راوی کتابی با عنوان منتخب کتاب ازواج النبی است که اینک باقی مانده و برخی اطلاعات نقل شده کلینی همسو با همان کتاب است. دو کتاب دیگر باقی مانده از زبیر بن بکار با عنوان الاخبار الموفقیات و جمهرة نسب قریش و اخبارها فاقد اطلاعاتی در باره گاه‌شمار زندگانی رسول خدا است.
_ روایت سعید بن مسیب (م94ق) از امام سجاد _ که چهار سطر انتهایی گزارش کلینی که مربوط به حضرت خدیجه و ابوطالب بوده _ از آن استفاده شده است. متن این روایت در جای دیگری از الکافی آمده است. سعید بن مسیب آگاه به فتاوای عمر بن خطاب و قضاوت‌های او بود و به عنوان «راویة عمر» شناخته می‌شد۴ و به عنوان چهره مقبول شیعیان و اهل سنت به شمار رفته است.۵
1.. ر.ک: السیرة النبویة، ج۱، ص۴۱۶؛ تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۳۵؛ تاریخ الطبری، ج۲، ص۳۹۸.
2.. محتوای برخی احادیث این باب _ که پس از گزارش تاریخی آمده _ با آگاهی‌های کتاب‌های تاریخی سازگار نیست؛ از جمله در حدیث شماره ۳۱، اظهار می‌شود كه پیامبر در هجرت به مدینه به کوه حَجون پناه برد و حال آن که رسول خدا در این هجرت به کوه ثور پناه برده است؛ نه كوه حجون (انساب الاشراف، ج۱، ص۲۶۰؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۵۸ ؛ تاریخ اسلام، ج۱، ص۳۲۱ ؛ البدایة و النهایة، ج۳، ص۱۷۹؛ الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۷).
3.. زبیر بن بکار قاضی متوکل بر مکه بود. پیش از او نیز پدرش چنین سمتی را در مکه عهده دار بود. او کتاب الاخبار الموفقیات را به نام موفق طلحه بن متوکل خلیفه عباسی نوشت.
4.. تاریخ الاسلام، ج۶، ص۳۷۲؛ الاعلام، ج۳، ص۱۰۲.
5.. قاموس الرجال، ج۵، ص۱۲۱.
