ارزيابی و بازيابی مستندات گزارش‌های تاريخی کلينی در باره مولد النبی - صفحه 167

دست‌کم پنج تاریخ ذکر شده است که دو تاریخ آن مشهور است و در منابع پیش از کلینی رواج داشته است.۱ این دو تاریخ عبارت‌اند از:

اقامت ده سال در مکه

عایشه، عروه بن زبیر، انس بن مالک، سعید بن مسیب، عمرو بن دینار، ابن عباس (بر اساس روایتی) و حسن بصری در شمار قایلان به این تاریخ‌گذاری بوده‌اند.

اقامت سیزده سال در مکه

ابن عباس بر اساس روایتی که به چندین طریق نقل شده است۲ و امام سجاد علیه السلام این تاریخ‌گذاری را پذیرفته‌اند. روایت ابن عباس به وفور در منابع منعکس شده است، اما روایت امام سجاد علیه السلام به نقل از امام علی علیه السلام در منابع کهن یافت نمی‌شود و در منابع متأخر وجود دارد.۳ در برخی منابع، همین روایت از امام باقر علیه السلام نیز نقل شده است.۴

اقوال فرعی دیگری نیز در این زمینه وجود دارد. کلبی (م204ق) اقامت در مکه را دوازده سال،۵ قتاده هشت سال۶ و ابن عباس (بر اساس روایت دیگری) پانزده سال دانسته است.۷ این اقوال در منابع رواجی نیافته و بدان‌ها توجه نشده است.

کلینی در این زمینه از میان اقوال، روایتی را برگزیده که نزدیک به دیدگاه اهل بیت علیهم السلام بوده است. ساختار گزارشی که وی نقل کرده، همان ساختار روایت ابن عباس است كه داری سه بخشِ مدت اقامت در مكه، مدت اقامت در مدینه و سن پیامبر هنگام درگذشت است كه به همین گونه در منابع بسیاری از جمله المصنف ابن ابی شیبه (م235ق)، مسند احمد بن حنبل (م241ق) و صحیح مسلم (م261ق)، از ابن عباس نقل شده است.۸ همین ساختاربندی در روایت نصر جهضمی از امام رضا علیه السلام نیز

1.. برای اقوال مختلف را ر.ک: الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۴۹،ص ۱۷۳؛ المصنف، ابن ابی شیبه،ج‌۸، ص۴۳۷؛ انساب الاشراف،ج ۱، ص۱۲۷؛ تاریخ الطبری، ج۲، ص۳۸۳.

2.. هشام بن عروه، سعید بن جبیر، عمرو بن دینار، عکرمه، کریب و ابو جمره نصر بن عمران این روایت را از ابن عباس نقل می‌کنند (امتاع الاسماع، ج۱، ص۶۴).

3.. همان، ج۱، ص۶۴.

4.. ر.ک: التمهید،ج ۳، ص۱۷؛ البدایة و النهایة،ج ۵، ص۲۵۹؛ امتاع الاسماع، ج۱۴، ص۵۵۱. تاریخ موالید الائمه،ص۱۲۳.

5.. انساب الاشراف، ج۱، ص۱۲۹.

6.. تاریخ الطبری،ج ۲، ص۳۸۷.

7.. انساب الاشراف،ج ۱، ص۱۲۸.

8.. المصنف، ابن ابی شیبه، ج‌۸، ص۴۳۷؛ مسند احمد بن حنبل،‌ ج۱، ص۳۷۱؛ صحیح مسلم، ج۷، ص۸۸.

صفحه از 183