ارزيابی و بازيابی مستندات گزارش‌های تاريخی کلينی در باره مولد النبی - صفحه 170

امام حسن عسکری علیه السلام با متن یکسان است.۱ این روایت گاهی مستند به امام باقر علیه السلام نیز شده است.۲

_ اول ربیع الاول

موسی بن عقبه (م141ق)، به نقل از زهری این تاریخ را ذکر کرده است.۳ فسوی (م277ق)، به نقل از یحیی بن بکیر، از لیث بن سعد (م175ق) همین تاریخ را نقل کرده است.۴ بیرونی (م440ق) نیز به نقل از کتاب کسوفات محمد بن جابر بَتّانی (م317ق) همین نظر را صائب می‌داند.۵

به نظر کلینی در باره زمان رحلت پیامبر _ که همان نظر مشهور در منابع عامه است _ در منابع شیعی توجه نشده و تنها برخی منابع بر همان راه کلینی رفته‌اند. طبری امامی (معاصر کلینی) در المسترشد،۶ ابن همام اسکافی (م336ق) در منتخب الانوار،۷ مسعودی (م346ق) در مروج الذهب۸ و شیخ طوسی (م460ق) در الامالی (مجلس دهم)، با سند خویش _ که به ابن اسحاق می‌رسد _ همان تاریخ دوازدهم ربیع را ذکر کرده‌اند؛۹ اما بیشتر منابع شیعی بعد كلینی، تاریخ بیست و هشتم صفر را زمان درگذشت رسول خدا ثبت کرده‌اند. این تاریخ را نخستین بار شیخ مفید (م413ق) ذکر کرده است.۱۰ شیخ طوسی،۱۱ فتال نیشابوری،۱۲ طبرسی۱۳ و دیگران نیز همان را پذیرفته‌اند.۱۴ مجلسی همین

1.. الهدایة الکبری،ص ۳۸.

2.. تاریخ موالید الائمة، ص۱۲۳.

3.. انساب الاشراف،ج ۲، ص۲۴۵؛ تاریخ الاسلام،ج ۱، ص۵۶۸. محتمل است این تاریخ‌گذاری مربوط به ابراهیم بن منذر و افزوده او بر روایت باشد که راوی روایت موسی بن عقبه است (دلائل النبوة، ج۷، ص۲۳۴).

4.. المعرفة و التاریخ،ج ۳، ص۲۶۳.

5.. الاثار الباقیة، ص۴۲۳.

6.. المسترشد، ص۱۱۵.

7.. منتخب الانوار،ص ۳۸.

8.. مروج الذهب،ج ۲، ص۲۸۰.

9.. امالی الطوسی،ص ۲۶۶؛ شیخ طوسی در کتاب‌های دیگر خود، از جمله التهذیب (ج۶، ص۲) قول ۲۸ صفر را پذیرفته است.

10.. الارشاد، ج۱، ص۱۸۹؛ مسار الشیعة،ص ۴۷؛ المقنعة،ص ۴۵۶.

11.. تهذیب الاحکام، ج۶، ص۲.

12.. روضة الواعظین،ج ۱، ص۱۸۲.

13.. اعلام الوری، ص۷.

14.. ر.ک: بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان، ص۱۲۸.

صفحه از 183