بهره‌گيري از همه دستاوردهاي گذشتگان، از نقاط مثبت کار ابن اثير در تدوين النهايه است؛ به طوري که اين کتاب در شرح حديث، يک کتاب قوي شرح حديثي، و در غريب الحديث، نيز سرآمد همه کتب غريب الحديث است. و در زمينه لغت نيز کتابي است هم‌سنگ ديگر کتب لغت، به نحوي که بسياري از محقّقان از اين کتاب بيشتر به عنوان يک کتاب مرجع لغوي بهره مي‌گيرند.
با وجود کتابهاي متعدّدي هم‌چون الفائق زمخشري (م 538 ق) در زمينه غريب الحديث، عنايت ويژه علماي پس او به النهايه، گوياي امتيازات خاص اين کتاب است که در ادامه به بررسي آن خواهيم پرداخت.

2ـ 2ـ. جامع الأصول في أحاديث الرسول صلي الله عليه و آله

اين کتاب نيز يکي ديگر از آثار مهمّ ابن اثير به شمار ميرود. وي در اين کتاب، ضمن جمع روايات صحيح بخاري، صحيح مسلم، موطّأ ابن مالک، سنن ابي داوود، سنن نسايي و ترمذي، با مرتّب کردن احاديث بر اساس حروف الفبا، به شرح غرائب احاديث آن‌ها پرداخته است و در برخي موارد به مباحث فقه الحديثي، رجالي و ديگر مباحث مرتبط با احاديث نيز اشاره کرده است (همان‌جا).
ابن اثير خود اين کتاب را تهذيب کتاب التجريد في الجمع بين الموطّأ و الصّحاح الخمس، اثر ابو الحسن رزيم بن معاويه عبدري سرقسطي (م 535 ق) ميداند که سعي کرده است ضمن تکميل نواقص آن کتاب، هر چه بيشتر بر فوائد آن بيفزايد (جامع الاصول في احاديث الرسول، مقدّمه مؤلّف، ص20؛ اين کتاب بسيار مورد توجّه قرار گرفته است به طوري که بارها چاپ شده است و شروح و تلخيصهاي مختلفي براي آن نوشته شده است).
برو کلمان، هفت کتابي را که در باره جامع الأصول نوشته شده نام برده است که از آن ميان ميتوان به تجريد الأصول في أحاديث الرسول، نوشته هبة الله ابن عبد الرحيم حموي بارزي (م 738 ق)، و تيسير الوصول الي جامع الأصول، اثر عبد الرحمن بن ربيع شيباني يمني (م 944 ق) اشاره کرد ( تاريخ الأدب العربي، ج 1، ص 193).
ياقوت نيز در باره اين کتاب ميگويد: «أقطع قطعاً انّه لم يصنَف مثله قطّ و لايصنف» (معجم الأدباء، ج 17، ص 72).

2ـ 3. المرصع في الآباء و الامّهات و الأبناء و البنات و الأذواء و الذوات

اين کتاب، نوعي معجم است. ياقوت و سيوطي، نام اين کتاب را ذکر کردهاند. المرصع، اوّلين بار در سال 1896 ميلادي در آلمان، و آخرين بار در سال 1391 ق در بغداد با تحقيق ابراهيم السامرايي، چاپ شده است (منال الطالب في شرح طوال الغرائب، مقدّمه محقّق، ص23).