الزیتون» را مسجد دمشق و بیت المقدس. آن‌گاه با چند حدیث در فضلیت شام، بحث را دنبال می‌کند.
این کتاب در هشت باب تنظیم شده است: حدود شام، آیات وارده در باره شام، احادیث نبوی، سخنان سلف، مسجد جامع دمشق، عالمان مدفون در شام (در دو فصل) و اشعاری که در باره این شهر سروده شده است.
2. شام و فتنه آخرالزمان
در بخش نخست، به روایاتی که در باره فضایل شام یا اهالی آن آمده و هر کدام ناشی از هدفی خاص بود، پرداختیم. در این‌جا به بخش دیگری از این روایات که مربوط به جایگاه شام در فتنه آخرالزمان است و بیشتر آنها و کهن‌ترین‌شان در الملاحم و الفتن نعیم بن حماد، در قرن سوم آمده، می‌پردازیم.
در این روایات، شام یکی از محورهای اصلی فتنه آخرالزمان است و نام آن همواره در کنار نام عراق، بلکه بیش از آن، در این قبیل نقل‌ها دیده می‌شود. از نظر ابن کثیر _ که متخصص در امر ملاحم و فتن است و بارها در این باره بحث کرده _ این نکته مسلم است که دمشق یکی از محورهای اصلی در آخرالزمان بوده و معقل و پناهگاه مسلمانان است؛ جایی که آنان را از دست دجال نگاه می‌دارد:
فان دمشق فی آخرالزمان تکون معقل المسلمین و حصنهم من الدجال.۱
در امر «فتنه آخر الزمان» جغرافیا اهمیت خاصی دارد؛ هم جهت آن و هم شهرهای مهم درگیر در آن. مقصود از جهت، مشرق و مغرب است. این که فتنه از مشرق است یا مغرب، یا این که مهدی از مغرب خواهد آمد یا از مشرق، همواره در روایات مختلف، متفاوت آمده و تقریباً قاعده خاصی ندارد. دلیل آن هم، این است که این روایات، بر اساس رویدادهای پیش آمده ساخته شده و هر بار و در هر دوره، به تناسب شروع یک جریان شورشی در یک نقطه، روایاتی به نفع آن و علیه دیگران شکل گرفته است؛ برای مثال، برابر آن همه نقل از ظهور رایات سُود از مشرق _ که اشاره به وقوع یک انقلاب مثبت دارد _ برخی از نقل‌ها _ که باید توسط مغربی‌ها، یعنی از شام به سمت مغرب ساخته شده باشد _ اساس فتنه را از مشرق می‌داند؛ برای نمونه این روایت:
1.. البدایة و النهایه، ج۹، ص۱۵۶.
