عن عبدالله بن عمر: سمعت رسول الله صلی الله علیه وآله یُشیر بیده نحو المشرق و یقول: ها، ان الفتنة هاهنا، ها ان الفتنة هاهنا، ثلاثا، حیث یطلع قرْنَا الشیطان.^۱

وقتی بحث از آخرالزمان می‌شود، باید توجه داشت که اندکی پیش از آن اصطلاحی که به کار رفت، «ایام الفتنه» بود و هر چه جلوتر آمده و بحث ذهنی‌تر و تئوریک‌تر شد، عنوان علائم فتنه‌ای آخرالزمان _ که به صورت یک امر ثابت و مقدس در آمد _ شکل گرفت. ایام فتنه، علی القاعده، به قضایای پس از سقوط سفیانیان و برآمدن مروانیان اشاره دارد که رویدادهایی بین شام و عراق و در این سوی، در خود شام اتفاق افتاد تا آن که عبدالملک مروان بر تخت خلافت اموی تکیه زد. وقتی سخن از این گفته می‌شود که در وقت فتنه، ایمان در شام است. تحولات مزبور می‌تواند یکی از نخستین نمونه‌های آن باشد.

در نگاه اول، با توجه به کثرت روایات مربوط به شام و فتنه، این روایات متفاوت به نظر می‌رسد. برخی از آنها شام را منطقه‌ای مشؤوم و نفرین شده نشان می‌دهد و برخی دیگر، آن را مقدس می‌داند. طبعاً بخش دوم بیشتر است؛ زیرا محدثان شامی در این باره سنگ تمام گذاشته‌اند.

با این حال، دلیل این تفاوت، نخست، زمان ساخته شدن این روایات؛ دوم، گروه‌هایی که آن را ساخته‌اند و سوم، اهمیتی است که شام در هر برهه زمانی برای یک جریان سیاسی دارد. در واقع، تا وقتی که بستر تاریخی و جهت گیری سیاسی زمان جعل روشن نشود، نمی‌توان شناخت درستی از این احادیث داشت. البته برخی از این احادیث نیز کلی است و همان‌ها نیز بدون شک، خوارک جماعتی است که به خودی خود، از این شهر خوششان می‌آمده، یا از آن متنفر بوده‌اند.

در روایتی، دمشق به عنوان پناهگاه در ملاحم و فتن توصیه شده است. این روایت در مسند احمد آمده است:‌

ستفتح علیکم الدنیا، فإذا خیرتم المنازل فعلیکم بمدینة یقال له: دمشق، فإنها معقل المسلمین من الملاحم، و فسطاطها منها بأرض یقال لها الغوطة؛^۲

دنیا به روی شما گشوده خواهد شد، اگر دنبال بهترین منزل هستید، همانا دمشق است. این شهر پناه مسلمانان از ملاحم است. فسطاط این شهر در جایی از دمشق است که غوطه نامیده می‌شود.