مشکان، أبو مطر البلخی گفته شده است:

له فی فضائل الشام أحادیث منکرة.^۱

اما روش دیگر، داشتن یک نگاه کلی است که گر چه این نگاه کلی در گذشته هم بوده، اما در دوره جدید جدی‌تر شده است. تردید در باره اخبار فضایل شهرها از قدیم الایام در کتاب‌هایی با موضوع احادیث موضوع، وجود داشته، اما توجه به ابعاد سیاسی در بررسی روایات و همین طور برخی از مسائل فرهنگی و نیز نفوذ افکار اسرائیلیات، در جریان نقد حدیث و نیز همین احادیث فضایل، در دهه‌های اخیر بیشتر شده است. صلاح الدین منجد _ که قدیمی‌ترین کتاب مستقل در فضایل شام، یعنی اثر ربعی را چاپ کرده _ احادیث فضایل شام را سه دسته دانسته است:

الف. اسرائیلیات که عمده آنها از کعب الاحبار و وهب بن منبه است.

ب. احادیث ساختگی منتسب به رسول صلی الله علیه وآله از قبیل «صفوة الله فی ارضه»، ارض الانبیاء که «لم یبعث نبی الا منها» و «مربض ثور فی دمشق خیر من دار عظیمة بحمص». به نظر وی عامل ساخته شدن این احادیث، اختلافات سیاسی میان امویان و شیعیان، تعصب اموی که دمشقیان برایشان اهمیت داشت، رفتن خلافت از شام به بغداد، و اختلافات قبیله‌ای قیس و یمن است. این‌ها و عوامل دیگر سبب وضع این احادیث شده است.

ج. احادیث صحیح که به گفته منجد، حدیث «اللهم بارک لنا فی شامنا» از آن جمله و سند آن صحیح است. به نظر وی، این احادیث عامل حرکت اعراب جزیره به بیرون برای نشر دین جدید و وسیله‌ای برای نجات آنها از سختی معیشت بوده است.

برخی به انگیزه‌های مالی هم اشاره کرده‌اند.^۲ به نظر می‌رسد، همان انگیزه‌ها یا اغلب آنهایی که وی در بند دوم در باره احادیث ساختگی آورده، در این‌جا هم به نوعی درست باشد.

در این‌جا به چند نکته دیگر هم باید توجه کرد:

الف. اگر تصور کنیم تمام ماجرای خروج عرب از جزیره با گسترش فتوحات، مربوط به روزگار پس از رحلت رسول صلی الله علیه وآله بوده، می‌توانیم به راحتی این قبیل احادیث را _ که بیشترین