عن أبی عبد الله علیه السلام نسخة. أخبرنا... عن جعفر بن محمد علیه السلام بکتابه»،^۱ «له کتاب عن الرضا علیه السلام ... و ذکر النسخة»،^۲ «روی عن الرضا علیه السلام . له نسخة تشبه کتاب الحلبی مبوبة کبیرة»^۳ و «له کتاب یرویه جماعة. أخبرنا... عن الرضا علیه السلام بالنسخة»^۴ _ این برداشت را تقویت می‌نماید. این عبارات علاوه بر آن، اعم بودن معنای «کتاب» نسبت به «نسخه» را نیز ثابت می‌کند.

نتیجه

1. بررسی اسناد موجود در نمونه احادیث و منابع یاد شده نشان می‌دهد که «نسخه»، اصطلاحی شناخته شده در میان عامه و امامیه بوده است.

2. در گزارش‌های ارائه شده، راوی «نسخه»، احادیث خود را از ائمه علیهم السلام نقل کرده است. بخشی از اسناد به پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله و برخی به امیر المؤمنین علیه السلام و ائمه دیگر علیهم السلام ختم می‌شود. امامی که سند حدیث موجود در «نسخه»‌ با نام او علیه السلام آغاز شده، متن حدیث را از پدران خویش نقل فرموده است. بنا بر این، اسناد این احادیث همواره مشتمل بر نقل از نیاکان علیهم السلام بوده است.

3. با توجه به اطلاعاتی که تا کنون گرد آمده، می‌توان اطمینان حاصل نمود که «نسخه»، عبارت است از: «کتابی منقول از یکی از ائمه علیهم السلام ، شامل احادیث نبوی صلی الله علیه وآله ، علوی علیه السلام و دیگر ائمه علیهم السلام پیشین به روایت آن امام علیه السلام ». به عبارت دیگر: «نسخه، روایت امام علیه السلام از نیاکان» است.

به این ترتیب، تفاوت «نسخه» با سایر نگارش‌های حدیثی، اشتمال بر احادیثی است که امام علیه السلام آن را خود نفرموده، بلکه آن را از دیگران نقل نموده است.

4. با توجه به فقدان دسترسی به همه آثاری که با عنوان «نسخه» توصیف شده‌اند، همچنین فقدان امکان استقرای تام در همه نمونه‌ها، داوری ارائه شده در باره محتوای «نسخه» مستند به شواهد موجود است.

5. بررسی راویانی که نجاشی اثری با نام «نسخه»، به ایشان نسبت می‌دهد، از عامی بودن برخی و امامی بودن اکثر آنها حکایت دارد. با پذیرش اشتمال آثار موسوم به «نسخه» بر