پژوهشی در باره احادیث نهی کننده از تعلیم سوره یوسف به زنان - صفحه 66

همسر به «اهل» تعبیر می‌شده،۱ بعید نیست «اهل» در روایت را نه به معنای خانواده، بلکه به معنای همسر گرفته و بگوییم: «هر کس سوره یوسف را تلاوت کند و به همسر و کنیزانش بیاموزد... ». در این صورت، این روایت با روایت مورد بحث کاملاً ناسازگار خواهد بود.

2. ناسازگاری با روایات عام۲

مطالعه و بررسی روایات ابواب مربوط به قرائت و تعلیم قرآن کریم در کتب فضائل القرآن، نشان‌گر یکسانی سوره‌های قرآن کریم از جهت هدایت‌گری آنها است. در هیچ کدام از این روایات، آیه، سوره یا بخشی از قرآن کریم از مجموعه آن استثنا نشده است. همچنین روایتی که اقراء و تعلیم سوره‌ای خاص نسبت به گروهی خاص را نفی کند، وجود ندارد. در این دسته روایات همواره مجموعه آیات قرآن کریم و عموم مردم مدّ نظر است؛ از جمله این روایات، سخن پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله است که خطاب به انس بن مالک می‌فرماید:

یا ابن أم سلیم! لا تغفل عن قراءة القرآن صباحاً و مساءً؛ فإن القرآن‏ یحیی‏ القلب المیت و ینهی عن الفحشاء و المنکر.۳

نیز سخنان امام علی علیه السلام در توصیف قرآن کریم از جمله:

تعلموا القرآن فانّه احسن الحدیث.۴
وَ اعْلَمُوا أَنَّ هَذَا الْقُرْآنَ هُوَ النَّاصِحُ‏ الَّذِی‏ لَا یَغُشُّ، وَ الْهَادِی الَّذِی لَا یُضِلُّ وَ الْمُحَدِّثُ الَّذِی لَا یَکْذِبُ، وَ مَا جَالَسَ هَذَا الْقُرْآنَ أَحَدٌ إِلَّا قَامَ عَنْهُ بِزِیَادَةٍ أَوْ نُقْصَانٍ؛ زِیَادَةٍ فِی هُدی أَوْ نُقْصَانٍ مِنْ عَمی... وَ اسْتَعِینُوا بِهِ عَلی لَأْوَائِکُمْ؛ فَإِنَّ فِیهِ شِفَاءً مِنْ أَکْبَرِ الدَّاءِ وَ هُوَ الْکُفْرُ وَ النِّفَاقُ وَ الْغَیُّ وَ الضَّلَالُ.۵

و بسیاری روایات دیگر.

1.. مصطفوی معنای حقیقی ماده «اهل» را چنین بیان کرده است: «هو تحقّق الانس مع الاختصاص و التعلّق، ثمّ إنّ لهذا المعنی مراتب سعةً و ضیقاً، فالزوجة و الأبناء و البنات و الأحفاد و الأصهار کلّهم من الأهل» (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏۱، ص۱۶). سخن ابن شهر آشوب در باره واژه «اهل» نیز قابل توجه است. او می‌نویسد: «اهل در اصل وضع لغت به معنای ساکنان خانه، اعم از همسران، فرزندان، فرزندان پدر و فرزندان جدّ و جده است. کلمه «اهل» مأخوذ از «اهالة البیت‏» است و آنها کسانی هستند که خانه را آباد می‏کنند و به هر کس که خانه را آباد می‏کند، «اهل» می‏گویند» (متشابه القرآن، ج‏۲، ص۶۲).

2.. مقصود، روایاتی است که ناظر به فضیلت مجموعه قرآن کریم است، نه روایات فضایل هر یک از سوره‌های قرآن کریم.

3.. شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏۱۰، ص۲۲؛ تفسیر البرهان، ج۱، ص۱۹.

4.. نهج البلاغة، خطبه۱۱۰.

5.. همان، خطبه۱۷۵.

صفحه از 76