الگوی اسلامی سلسله مراتب در خانواده با رویکرد روانشناختی - صفحه 88

دلیل کافر شدن به حق شوهر،۱ (19) گناه‌کار بودن در اثر نافرمانی از شوهر،‌۲ (20) هیزم جهنم بودن به خاطر ظلم در حق شوهر،۳ ‌ (21) آمرزیده شدن به خاطر اطاعت از شوهرش،۴ مضامین صریح روایات است که جایگاه خاص و محوریت مرد نسبت به همسرش و خانواده را نشان می‌دهد. ویژگی مشترک این مجموعه از روایات و مجموعه قبل، غلبه محوریت مرد در ارزیابی و ارزش‌گذاری اعمال زنان است؛ به گونه‌ای که می‌توان گفت یکی از ملاک‌های قضاوت در باره خوبی و یا بدی زنان، موافقت، پذیرش و اطاعت در مقابل شوهر بوده است که نشان از جایگاه ویژه مرد در خانواده دارد.

نهی از نافرمانی و دستور به اطاعت از شوهر

(22) بیعت کردن رسول خدا صلی الله علیه وآله با زنان بر انجام ندادن محرمات الهی و نافرمانی نکردن از همسر در امور مطابق با عقل و شرع۵ و (23) جهاد دانستن پیروی از شوهر،۶ به سه نکته اساسی اشاره دارد: اولاً، مخالفت با خواست شوهر، مخالفت با دستور شارع است؛ ثانیاً، تا زمانی که خواسته‌های شوهر از محدوده شرع و عقل خارج نگردد، مطاع است؛ ثالثاً، اطاعت از شوهر همانند جهاد، در حفظ کانون خانواده ضروری و حیاتی است.

جایگاه زن و مرد نسبت به یکدیگر

(24) بیان رسول خدا صلی الله علیه وآله که فرموده است: «اگر [ممکن بود] دستور دهم که کسی برای دیگری [غیر خدا] سجده کند، هر آینه امر می‌کردم که زن برای شوهرش سجده کند»،۷ به وضوح، جایگاه بالاتر مرد در خانواده را نشان می‌دهد؛ زیرا نفرموده که دستور سجده زن را برای مرد می‌دادم تا برتری مرد بر زن فهمیده شود، بلکه فرموده دستور سجده زن برای شوهر را می‌دادم، که نشان دهنده برتری جایگاه مرد در خانواده است؛ نه برتری خود مرد بر زن. (25) همچنین در ابتدای خلقت حوّا، هنگامی که خداوند می‌خواست او را به همسری آدم

1.. همان، ج۵، ص۵۱۴، ح۳.

2.. وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ج۲۰، ص۱۶۳، ح۲۵۳۱۲.

3.. الکافی، ج۵، ص۵۱۴، ح۲.

4.. همان، ج۵، ص۵۱۴، ح۱.

5.. همان، ج۵، ص۵۲۷: «أُبَایِعُکُنَّ عَلی أَنْ لَا تُشْرِکْنَ بِاللهِ شَیْئاً وَ لَا تَسْرِقْنَ وَ لَا تَزْنِینَ وَ لَا تَقْتُلْنَ أَوْلَادَکُنَّ وَ لَا تَأْتِینَ بِبُهْتَانٍ تَفْتَرِینَهُ بَیْنَ أَیْدِیکُنَّ وَ أَرْجُلِکُنَّ وَ لَا تَعْصِینَ بُعُولَتَکُنَّ فِی مَعْرُوفٍ أَقْرَرْتُنَّ قُلْنَ نَعَمْ».

6.. همان، ج۵، ص۵۰۷، ح۴: «جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ». تبعل به معنای پیروی از شوهر است. ابن منظور می‌نویسد: تبعلت المرأة اطاعت بعلها و امرأة حسنة التبعل اذا کانت مطاوعة لزوجها محبة له.

7.. همان، ج۵، ص۵۰۸، ح۶.

صفحه از 100