الگوی اسلامی سلسله مراتب در خانواده با رویکرد روانشناختی - صفحه 93

این که در خانواده هر دو جنس حضور دارند و تفاوت‌های جنسیتی در بروز اختلاف‌نظر میان آن دو بسیار مؤثر است و انتظار حل همه اختلافات زناشویی از طریق گفت و گوی برابر، انتظار غیر واقع‌بینانه‌ای است. در صورت وجود مدیریت دونفره، حتماً خانواده دچار هرج و مرج، عدم تفاهم و درگیری شده و در نهایت، کاهش چشمگیر میزان ثبات خانواده و افزایش میزان طلاق را در پی خواهد داشت و این مسأله در خانواده‌های دموکراتیک، واقعیتی انکارناپذیر است.۱ در نتیجه، باید در خانواده مدیریت واحد وجود داشته و فقط یکی از مرد یا زن مسؤول خانواده و دیگری تحت مسؤولیت و نظارت او باشد.

از سوی دیگر، بررسی آیات و روایات نشان می‌دهد که اسلام با مدیریت زن مخالف بوده و مرد را به دلیل برتری‌های (جسمی، عقلی و روانشناختی) خدادادی و همچنین وجوب نفقه، در جایگاه مدیریت خانواده قرار داده است. البته ناگفته پیداست که برتری مردان برای قرار گرفتن در این جایگاه، نه دلیل بالاتر بودن شخصیت انسانی آنها است و نه سبب امتیاز آنها در جهان دیگر؛ زیرا در نگاه دین، زن و مرد از حیث ارزش‌های انسانی و الهی یکسان‌اند،۲ بلکه منظور، برتری در زمینه‌هایی است که موجب می‌گردد، مرد توانایی پذیرفتن این مسؤولیت را داشته باشد؛ یعنی برتری در ویژگی‌های جسمی و روانشناختی متناسب با امر سرپرستی و مدیریت.۳

نگاه اسلام به زن و مرد، به ویژه در خانواده یک نگاه جنسیتی است. از دیدگاه اسلام تفاوت‌های جنسیتی، ناشی از عوامل جغرافیایی، تاریخی و یا اجتماعی نیست، بلکه ناشی از اصل آفرینش است. زن و مرد هر کدام دارای ویژگی‌هایی مخصوص به خود هستند و شرط سعادت هر یک از آنها و در حقیقت، جامعه بشری، این است که هر کدام بر اساس ویژگی‌های خاص خود زندگی کند.۴

تفاوت‌های زن و مرد در دو حوزه کلی تفاوت‌های جسمی و روانشناختی قابل بررسی است. در حوزه تفاوت‌های جسمی باید گفت به صورت کلی مردان معمولاً از نظر جسمی بزرگ‌تر و نیرومندتر از زنان هستند۵ و به دلیل وجود مقادیر بسیار

1.. اسلام و تفاوت‌های جنسیتی، ص ۱۰۳.

2.. سوره آل عمران، آیه ۱۹۵؛ سوره نساء، آیه ۱۲۴؛ سوره نحل، آیه ۹۷؛ سوره غافر، آیه ۴۰.

3.. تفسیر نمونه، ج۳، ص۳۷۱.

4.. ر.ک. نظام حقوق زن در اسلام، ص۱۸، ۲۵، ۱۳۵.

5.. روانشناسی زنان، ص۲۲۷.

صفحه از 100