بررسی دلایل رویکرد اخباریان به علم رجال - صفحه 107

راه‌های دیگری را نیز برای اثبات وثاقت راوی مطرح نمودند؛ از آن جمله می‌توان به مواردی همچون «راوی از اصحاب اجماع باشد»،۱ «راوی از مشایخ اجازه باشد»۲ و ... اشاره نمود.

در حقیقت، اخباریان محدود کردن صحت حدیث، در چارچوب وثاقت راوی را برنمی‌تابند و حکم به صحت حدیث یا ضعف حدیث، تنها بر اساس اطلاعات رجالی را نمی‌پذیرند. آنان با علم رجال مخالف نیستند، بلکه با کارآیی علم رجال به منظور تنویع حدیث مخالف‌اند؛ چرا که از دیدگاه آنان با تنویع حدیث، هزاران حدیث از حوزه استنباط احکام فقهی بیرون رفته و در زمره اخبار ضعیف قرار خواهند گرفت.۳ محمد امین استر آبادی برای اثبات صدور حدیث از معصوم، به نوعی از علم رجال استفاده کرده و چنین آورده است:

یکی از قراینی که بر صدور روایات از ائمه علیهم السلام دلالت دارد، این است که راوی در زمره کسانی باشد که به اصحاب اجماع معروف‌اند.۴

شیخ حر عاملی نیز نقش دانش رجال را این‌گونه توضیح می‌دهد:

بحث از احوال راویان فوایدی دارد که عبارت‌اند از:
1. آگاهی یافتن از برخی قرینه‌ها که قدما آنها را می‌شناختند و بر پایه آنها به اعتبار روایت حکم می‌کردند؛
2. راهیابی به قرینه‌های بسیاری که بر صدور حدیث دلالت دارند؛
3. امکان یافتن ترجیح برخی روایات بر روایات دیگر در هنگام تعارض؛ البته در صورتی که مرجّح قوی‌تری نباشد؛
4. امکان اثبات تواتر از طریق نقل گروهی، حتی اگر کم باشند؛ چراکه برای تواتر عدد مشخصی تعیین نشده است و این عدد با توجه به احوال راویان و میزان اعتماد به آنها متغیر است. ملاک تواتر، آن است که در هر نقلی که توافق بر دروغ به طور عادی محال انگاشته شد، برای آن تواتر ثابت می‌شود؛
5. شناخت دقیق کتاب‌هایی که برآنیم از آنها نقل حدیث نموده و یا بدان‌ها

1.. الفوائد المدنیة، ص ۱۷۸؛ هدایة الابرار، ص۸۶؛ وسائل الشیعة، ج۳۰، ص۲۲۴.

2.. حدائق الناضرة، ج‌۱، ص‌۲۵؛ روضة المتقین، ج۱، ص۲۸؛ مرآة العقول، ج۱۳، ص۷.

3.. وسائل الشیعة، ج۳۰، ص۲۵۹ و ۲۶۱.

4.. الفوائد المدنیة، ص۱۷۸.

صفحه از 125