بررسی دلایل رویکرد اخباریان به علم رجال - صفحه 109

شدت با آن به مخالفت برخاسته و گروهی دیگر با آن به مدارا نشسته‌اند و به بررسی سندی روایات بر این اساس پرداخته‌اند؛ به عنوان مثال، حسین بن شهاب الدین کرکی به عنوان یکی از مخالفان سرسخت، از علم درایه چنین یاد می‌کند:

علم درایه، کلام مزخرفی است و نسبت آن به محدث، مانند نسبت علم عروض، به شاعر است.۱

چنان که شیخ حر عاملی نیز متذکر شده است، بحث از احوال رجال، لزوماً به منزله پذیرش تقسیم اربعة حدیث نیست. وی از جمله اخباریانی است که با تقسیم اربعه حدیث به مخالفت برخاسته است و در ضمن تصریح به این نکته که عبث بودن بحث از احوال رجال، خلاف اجماع متقدمین و متأخرین است، در ادامه می‌نویسد:

بحث از احوال رجال، دلالت بر اصطلاح جدید ندارد و این اصطلاح امر مستحدثی است که بعد از گذشت هفتصد سال پدید آمده و مسأله‌ای أصولی است که در آن تقلید جایز نبوده و بر اساس ظن استوار است.۲

بنا بر این، با توجه به تطور علم رجال و تغییر کاربری آن منافاتی ندارد که اخباریان با وجود اتخاذ موضع منفی در برابر تقسیم اربعه حدیث باز هم به بررسی سندی پراخته باشند و این امر حاکی از این موضوع است که اخباریان در گرایش به علم رجال موضع واحدی نداشته‌اند. این جماعت در حقیقت، دو دسته‌اند:

برخی معتقد به عدم نیاز به بررسی تک تک راویان حدیث هستند، مگر در جایی که پای ترجیح روایات به یکدیگر در میان باشد. اینان به عقیده خود از شیوه قدما در بررسی روایات بهره می‌برند؛ مانند محمد امین استرآبادی، شیخ یوسف بحرانی و شیخ حر عاملی.

دسته دیگر از عالمان اخباری با وجود موضع‌گیری در برابر تنویع حدیث، به علت مؤانست مردم با این روش، با رویکردی اخباری‌منشانه به بررسی احادیث پرداخته‌اند؛ مانند عمل مرحوم مجلسی اول در شرح کتاب من لا یحضره الفقیه، به نام روضة المتقین و مرحوم مجلسی دوم در شرح خود بر کتاب الکافی که مرآة العقول نام دارد.

محمدتقی مجلسی از جمله اخباریانی است که در شروح خود، بر کتب اربعه به بررسی

1.. هدایة الابرار، ص۸۱.

2.. وسائل الشیعة، ج۳۰، ص۲۸۰.

صفحه از 125