همچنین تعابیری همچون «ضعیف علی المشهور و معتبر عندی»۱ و «ضعیف علی المشهور و معتمد عندی»۲ و«مختلف فیه حسن عندی»۳ ،حاکی از سهل گیری مرحوم مجلسی در ارزیابی حدیث دارد.
_ اثبات اعتبار مصادر کتب حدیثی و صحت انتساب آنها به مؤلفانشان
از آنجا که اخباری مسلکان در ارزشیابی روایات اعتقاد به وثوق صدوری روایات دارند. یکی از راههای عمده وثوق صدوری، بر محور بررسی کتابهای حدیثی به عنوان یک مجموعه صورت میگیرد. در این شیوه، موضوع بررسی از جهت اعتبار و حجیت مجموعه کتاب یا کتابهای معین است؛ برای مثال، گفته میشود که کتاب الکافی اثر مرحوم کلینی مورد اعتماد است؛ به این معنا که هر حدیثی که در این کتاب نقل شده از جهت صدور، قطعی یا معتبر است؛ هر چند عدهای از اخباریان بر این باورند که انتساب کتابهای حدیثی _ که هم اکنون در دسترساند، به مؤلفانشان قطعی است و به صورت یک مجموعه از جهت صدور، مورد اعتمادند.
قدما بر خلاف متأخران، برای تصحیح روایات به تک تک رجال سند توجه نمیکردهاند، بلکه آنان کتابهای حدیثی را مورد توجه قرار داده و هر کتابی که مؤلف آن ثقه بوده و از ضعفا روایت نمیکرده و از روایات مرسل نیز اجتناب میکرده، کتابی معتمد دانسته و به جمیع روایات آن عمل میکردند.
شیخ حر عاملی در خاتمه وسائل الشیعة بر صحت مصادر کتابش، تأکید دارد و برای اثبات آن از علم رجال بهره میگیرد، وی در قسمت پاسخ به اعتراضها بر اشکالهایی که بر حجیت کتابهای مشهور حدیثی وارد آمده، پاسخ میگوید. وی مواردی از الفهرست شیخ طوسی را استخراج کرده که در آنها شیخ در باره کتابها اظهار نظر کرده است؛ مثلا در باره «حفص بن غیاث قاضی» میگوید:
عامی مذهب است، ولی کتاب مورد اعتمادی دارد.۴
شیخ نوری نیز در فائده دوم خاتمه مستدرک الوسائل بدین مهم اهتمام ورزیده
1.. مرآة العقول، ج۱، ص۲۱۰.
2.. همان.
3.. همان، ج۲، ص۲۴۳.
4.. وسائل الشیعة، ج۳۰، ص۳۵۷.