چنان‌که اشاره شد، گزینش و گزارش احادیث و تبیین و تحلیل آنها در پرتو صبغه اجتماعی این تفسیر رنگ می‌پذیرد.۱ می‌بینیم که وی ذیل آیه 201 سوره بقره _ که جزء آیات این سوره در خصوص مسأله حج است _ می‌نویسد:
پایه گرفتن و ظهور رهبری فرد یا افرادی از این گروهها در مجتمع اسلامی، به مقیاس دریافتی است که مسلمانان از الهامات و هدف‌ها و اجتماعات حج و دیگر تعالیم اسلامی داشته باشند.۲
وی سپس در پانوشت می‌آورد:
رهبری امام و احکام مخصوص او در کتاب‌های فقه سابقین از فقهای فریقین جزء مسائل و احکام حج ذکر شده و پس از آن، مانند اصل رهبری از کتاب‌های فقه حذف شده [است] (رجوع شود به کتاب‌های فقهی پیش از قرون اخیر، مانند: النهایه شیخ طوسی) و در احادیث معتبر ما، شناخت و لقای امام در پایان و تکمیل حج از وظایف مسلمانان به شمار آمده [است] _ (رجوع شود به کتاب الکافی، باب حجت و مناسک حج).۳
طالقانی از اهمیت حج و ظرفیت‌های آن به خوبی آگاه است و به موضوع حج در آیات سوره بقره و آل‌عمران و نقش حج در انسجام جامعه اسلامی و قوام امر امت توجه نشان می‌دهد.۴
آیه‌های«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاةِ اللهِ وَ اللهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ * یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّةً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ»۵ در سوره بقره پس از آیات مربوط به حج قرار گرفته‌اند. طالقانی به نحوی ظریف این ارتباط را مد نظر قرار می‌دهد و حج را به موضوع رهبری در اسلام پیوند می‌دهد.۶
روی‌آوری به نهج البلاغه یکی از سرفصل‌های نهضت اسلامی دو سده اخیر در ایران و مصر است. در این بین، انتباه طالقانی به نهج البلاغه، از دیگر نقاط قوت شیوه اوست. وی
1.. نمونه‌ها را ر.ک: اسلام و مالکیت در مقایسه با نظام‌های اقتصادی غرب، ص۲۰۵- ۲۰۷، ۲۱۲- ۲۱۹، ۳۰۳.
2.. پرتوی از قرآن، ج۲، ص۱۰۲.
3.. همان.
4.. همان، ج۱، ص۳۰۲- ۳۱۰؛ ج ۵، ص۳۴۱- ۳۴۲.
5.. سوره بقره، آیه ۲۰۷ و ۲۰۸.
6.. ر.ک: پرتوی از قرآن، ج۲، ص۱۰۱؛ نظر طالقانی را مقایسه کنید با: مجمع‌البیان، ج۱، ص۱۱۵؛ آلاء الرحمان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۵۰؛ جهاد و شهادت به انضمام انقلاب اسلامی ایران، ص۲۱ – ۲۴.
