پژوهشی در شیوه حدیث‌گزاری تفسیر پرتوی از قرآن - صفحه 141

دیگری بر نشانی روایت نمی‌افزاید.۱ یا عبارات منقول از حضرت امیر را در نهج‌ البلاغه و یا غرر الحکم، بدون اشاره‌ای به منبع آنها، پشت سر هم می‌آورد.۲

او گاهی نیز سند حدیث و نام برخی روات را ذکر می‌کند، اما نام کتاب را به طور دقیق تعیین می‌کند و به ذکر این که در بعضی کتب معتبره چنین آمده، اکتفا می‌کند.۳ او گاهی سند و مأخذ را به شهرت خبر واگذار می‌کند:

در کتب معتبر و مستند سیره، ضمن نقل حوادث و اوضاع پیش از بعثت، تجلیل و احترام مکیان و اعتراف به برتری عقل و بزرگواری آن حضرت مشهود است. یکی از این اسناد تاریخی سخنان ابی طالب در خطبه‏های عقد برادرزاده‏اش با خدیجه است: «همانا محمد با هر جوان قریشی سنجیده شود، در شرافت و بزرگواری و فضل و عقل برتری دارد...».

نمونه‌ای دیگر در این باب، داستان بازسازی ساختمان کعبه و حکمیت محمد امین صلی الله علیه وآله و رضایت قریشیان به حکمیت و حُکم اوست.۴

وی گاهی اشاراتی اجمالی به مأخذ پاره‌ای اخبار می‌کند:

در حدیث از حضرت صادق علیه السلام چنین آمده: «چیزی در زمین و آسمان نیست، مگر به سبب هفت خصلت (مرحله): به سبب مشیت و اراده و قدر و قضا و اذن و کتاب و اجل». و از حضرت باقر علیه السلام : «چیزی وجود نمی‏یابد، مگر آن که خداوند خواسته و اراده و تقدیر نموده و فرمان داده باشد ...». این احادیث _ که از اصول الکافی و مجمع البحرین (در لغت شاء) نقل شده _ دلالت بر همین دارد که مشیت خداوند، اراده جزمی و تخلف ناپذیرش نیست.۵

نتیجه‌

تفسیر پرتوی از قرآن، تفسیری با لون عصری و اجتماعی و یک محصول قرآنی قابل اعتنا در نهضت اسلامی ایران و جهان اسلام در دو سده اخیر است. تکیه اصلی مؤلف در این تفسیر بر سخن قرآن و آیات این کتاب است، اما او در موارد متعددی از روایات و اخبار

1.. همان، ص۱۸۹.

2.. همان، ص۲۷۲- ۲۷۳.

3.. همان، ص۱۶۸.

4.. پرتوی از قرآن، ج۳، ص۱۹۸.

5.. همان، ج۳، ص۲۱۱.

صفحه از 144