عبارتی، خداوند از طریق قلم و کتابت همه علوم را به بشر آموخت.۱ پس چگونه امکان دارد، فرستاده خداوند مهمترین منیع هدایت را _ که جامع علوم است _ در زمان حیاتش به بشر از طریق قلم و کتابت آموزش ندهد؛ در صورتی که نص آیه شریفه دلالت بر آموزش مبتنی بر کتابت دارد.
ج. مداد: به معنای مرکب مصطلح؛ در آیه شریفه:
«قُل لَّوْ کاَنَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِّکلَمَاتِ رَبیِ لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَن تَنفَدَ کلَمَاتُ رَبیِ وَ لَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا»؛۲
بگو: «اگر دریا برای کلمات پروردگارم مرکّب شود، پیش از آن که کلمات پروردگارم پایان پذیرد، قطعاً دریا پایان مییابد؛ هر چند نظیرش را به مدد [آن] بیاوریم.
چنان که از بیان آیه برداشت میشود، به احتمال زیاد، مسلمانان از این ابزارها برای نگارش و کتابت قرآن کریم استفاده مینمودند که آیه شریفه برای تقریب اذهان، جهت فهم مقام والا و غیر قابل تصور مفاهیم الهی این ابزارها را مثال زده است.
د. صُحُف: به معنای برگهایی از کاغذ است که روی آن نوشته شده باشد؛ برگی که از دو رو مکتوب باشد.۳ این واژه در هشت مورد از آیات قرآنی به کار رفته است؛ به عنوان مثال در آیه شریفه:
«رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ یَتْلُوا صُحُفاً مُطَهَّرَةً »؛۴
فرستادهای از جانب خدا که [بر آنان] صحیفههایی پاک را تلاوت کند.
در تفسیر آیه شریفه آمده است:
صحیفههایی که در آن نوشتههای درست و موزون و ثابت و پر ارزش باشد.۵
ی. سِجلّ: به معنای پیماننامه و کتابی است که قاضی، دعاوی و احکام را در آن مینویسد که آن اسناد معاملات و نامهدان است.۶ این واژه یک مرتبه در قرآن، آن هم تنها
1.. الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج۲۰، ص۳۲۱.
2.. سوره کهف، آیه۱۰۹.
3.. مجمع البحرین، ج۵، ص۷۸.
4.. سوره بینه، آیه ۲.
5.. تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۱۹۹.
6.. مجمع البحرین، ج۵، ص۳۹۳.