اعتبارسنجی الصحیفة السجادیة - صفحه 35

بررسی رجالی صحیفه مشهور

خبر، به دو دسته متواتر و واحد تقسیم می‌شود. راه ارزشیابی خبر واحد، بررسی تک تک راویان است. اگر همه راویان شرایط صحت را داشته باشند، خبر صحیح۱ نامیده می‌شود و چنانچه حتّی یکی از راویان شرایط صحّت حدیث را به دست نیاورد، حدیث را نمی‌توان صحیح خواند. در این صورت، بنا بر شرایط جدید، حدیث به یکی از سه دسته حسن،۲ موثق۳ و یا ضعیف۴ تبدیل خواهد شد.

در باره سند صحیفه سجّادیه دو نظریه وجود دارد: متواتر و خبر واحد.

بررسی تواتر سند صحیفه سجّادیة

اهتمام عالمان دینی به نقل صحیفه سجّادیة و فراگیری صحیفه سبب شد تا برخی دانشمندان اسناد صحیفه را متواتر بدانند. علّامه محمّد تقی مجلسی، اسانید صحیفه را 56100 سند۵ شمرده است.۶ بدیهی است که مراد ایشان از اسناد، مجموعه اجازاتی است که عالمان برای روایت کردن صحیفه سجادیه به شاگردان خود در طول قرون متمادی داده‌اند. این گونه سندها در تمام طبقات یکسان نیستند. در برخی طبقات، راویان بسیاری حدیث را نقل می‌کنند؛ حال آن که در برخی طبقات دیگر تنها یک راوی آن را نقل کرده است. میر داماد، دیگر عالم نامدار دوران صفوی، سند صحیفه را متواتر خوانده است.۷

نقد

متواتر به خبری گویند که تعداد راویان آن در هر طبقه به اندازه‌ای برسد که احتمال هم‌داستانی آنان برکذب عادتاً محال باشد. در باره سند صحیفه سجّادیه دست‌کم در دو

1.. صحیح: حدیث اتصل سنده الی المعصوم بنقل العدل الامامی عن مثله فی جمیع الطبقات (الرعایة فی علم الدرایة، ص۶۶).

2.. حسن: حدیث ما اتصل سنده إلی المعصوم علیه السلام بإمامی ممدوح، مدحاً مقبولاً معتمداً به، غیر معارض بذم من غیر نص علی عدالته (دراسات فی علم الدرایة تلخیص مقباس الهدایة، ص۲۸).

3.. موثق: ما اتصل سنده إلی المعصوم بمن نص الأصحاب علی توثیقه مع فساد عقیدته (همان، ص۳۰).

4.. ضعیف: و هو ما لم یجتمع فیه شروط أحد الأقسام السابقة (همان، ص۳۲).

5.. منظور، اشخاص متعدد ذکر شده در اجازات است. وقتی فردی در سلسله اسناد متفاوت از اسناد دیگر می‌شود، آن را یک سند جدید به شمار می‌آورند.

6.. بحار الانوار، ج۱۱۰، ص۶۱.

7.. شرح الصحیفه، ص۴۵.

صفحه از 56