اعتبارسنجی الصحیفة السجادیة - صفحه 52

شیبانی، مجمع الاسانید صحیفه، اعتماد کرده‌اند، بزرگانی مانند شیخ مفید، تلعکبری، حسین بن عبید الله غضایری، معدل و... صحیفه را از وی نقل کرده‌اند. این نکته مهم هم بر اتقان صحیفه خواهد افزود که نگاه فهرستی و گزارش صحیفه سجادیه به وسیله شیخ نجاشی و شیخ طوسی قرینه‌ای بر پذیرش روایت ابو المفضل شیبانی است. از مقدمه کوتاه نجاشی و شیوه وی در کتابش می‌توان برداشت کرد که چنانچه وی کتابی را برای مؤلفی نام ببرد و در انتساب آن خدشه‌ای وارد نکند، کتاب را معلوم الانتساب دانسته است و طریق آن را هم درست می‌داند؛ چرا که نجاشی در مقدمه کتابش تصریح کرده است که درصدد نشان دادن میراث مکتوب سلف است ۱ و روش وی تنها گزارش کتاب‌ها نیست، بلکه به ارزیابی آنها پرداخته است. ۲ از سوی دیگر، عباراتی در کتاب‌های رجالی وجود دارد که بیان‌گر تفکیک میان شأن میراث‌بانی و شأن راوی است. کشی به نقل از عیاشی مطلبی را آورده است که عیاشی، با این که ابو یعقوب اسحاق بن محمد البصری را غالی، کبوترباز و جاعل حدیث می‌دانسته، اما به بغداد سفر کرده تا از روی کتاب‌های وی نسخه برداری کند. ابو یعقوب ابتدا کتابی را از احادیث مفضل بن عمر در موضوع تفویض در اختیار عیاشی قرار می‌دهد که وی آن را نمی‌پذیرد و پس از آن نسخه‌ای دیگر از احادیث را به عیاشی می‌دهد که برگرفته از نوشته‌های ثقات بوده است. ۳ نمونه دیگر، ابن غضایری، احمد بن هلال عبرتایی را تضعیف کرده است، ولی روایاتی را از او می‌پذیرد که در دو کتاب مشیخه حسن بن محبوب و نوادر ابن ابی عمیر نقل شده باشد؛ زیرا که بسیاری از عالمان به این دو کتاب اعتماد کرده‌اند.

بنا بر این، ضعف ابو المفضل شیبانی به خاطر نقل عالمان حدیث‌شناس از وی و طریق شیخ طوسی و نجاشی به صحیفه سجادیه‌ای که او گزارش کرده است، تا اندازه‌ای جبران می‌شود.

روایت مشهور _ که از ابو المفضل شیبانی رسیده است _ در میان فقها و محدثان، جایگاه شناخته شده‌ای دارد. افزون بر عالمانی مانند مفید _ که صحیفه او را روایت کرده‌اند _ ، عالمان بزرگی مانند شهید اوّل، شهید ثانی، میرداماد، شیخ بهایی، محمّد تقی مجلسی، محمّد باقر مجلسی و... بر پاسداشت نسخه مشهور همت

1.رجال النجاشی، ص۳.

2.ر.ک: «نگره‌های کتابشناسی در فهرست‌های طوسی و نجاشی»، ص۱۸۱.

3.رجال الکشی، ص۵۳۱.

صفحه از 56