از سوی دیگر، امامان شیعه شاگردان و اصحاب خود را با راویان دروغ‌گو آشنا ساخته و به آنها دستور می‌دادند روایت این گروه از افراد را به کتاب و سنت عرضه دارند و آنچه را مخالف بود رها سازند ...1
آیا عقل سالم و سرشت پاک می‌پذیرد که این عالمان و راویان ثقه با این همه تأکید از سوی پیشوایان خود به نقل راویت‌های غیرموثوق بپردازند؟ بلکه آنان آنچه را که مانند روز روشن بود نقل کرده و در آثار خود ثبت می‌کردند. امامان، شیعیان را از رخدادهای زمان حال و زمان‌های آینده آگاه می‌ساختند و علاوه شاگردان خاص و ویژه و صاحبان سر داشتند که نکات لازم را به آنها گوشزد می‌فرمودند. علاوه آن که احادیث دروغ در محدوده احادیث کفرآمیز و عجیب و غریب بود ...2
... از سوی دیگر، حکمت ربانی و شفقت و مهربانی و لطف ائمه به شیعیان، مانع از آن می‌شود که پیروان ائمه به راه کج روند و نتوانند درست و غلط را تشخیص دهند. و نیز از دس و جعل بدخواهان مطلع و آگاه نشوند. هرگز! هرگز! بلکه ائمه راه روشن را به شیعیان نشان داده و آنان را به کتابت واداشتند و از بدعت‌ها پرهیز داده و بدعت‌گذاران را به آنان شناساندند.3
2. قلّت نزاع‌های درون مذهبی در شيعه
بررسی نگارشهای الموضوعات در اهل سنت نشان میدهد که یکی از عوامل کثرت نگارش الموضوعات، نزاع‌های مذهبی در میان آنان است؛ یعنی درگیری و نزاع‌های مذاهب فقهی و کلامی سبب شده که در نقد و تضعیف آثار یکدیگر بکوشند. این امر را در مقالهای که در همین مجله در تحلیل الموضوعات اهل سنت به چاپ رسید، نشان دادهام.۴ آثار نگارش شده در زمینه الموضوعات از سوی شافعیها بیست اثر، حنفیها دوازده اثر و سلفیها و حنبلیها نوزده اثر بوده است.
از آن رو که چنین نزاعهایی در شیعه بسیار اندک بوده و اساسی و ریشهدار نبوده است، بروز و ظهوری در زمینه موضوعات نگاری نداشته است.
1.. الحدائق الناضرة، ج۱، ص۹ _ ۸.
2.. همان، ص۱۱ _ ۱۰.
3.. الحدائق الناضرة، ج۱، ص۱۲ _ ۱۱.
4.. علوم حدیث، ش۴۹ _ ۵۰، ص۳۹۵ _ ۳۹۶.
