دیگر عقلایی نیست که توان خود را برای بر ملا ساختن پاره‏ای عیب‏ها و نقطه ضعف به رقیب دادن مصروف کنیم.

5. کمی تعداد و امکانات شيعه

شاید بتوان کمی جمعیت شیعه در مقایسه با اهل سنت و نیز کمی امکانات و برخورداری‏ها را یکی از دیگر از عوامل به حساب آورد.

همین مطلب را از منظر دیگر می‏توان چنین تبیین کرد. تمرکز شیعه بیشتر در ایران، عراق و لبنان بوده است که از میان این‌ها پایگاه اصلی ایران است.

اما اهل سنت از شمال آفریقا گرفته تا غرب اسلامی و منطقه شامات و کشورهای آسیای میانه و ... پراکندگی جغرافیایی و اقلیمی دارند.

این تنوع اقلیمی و فرهنگی به همراه کثرت جمعیت و امکانات سیاسی اجتماعی می‏تواند یکی از علل و عوامل کثرت موضوعات‏نگاری در میان آنان باشد؛ به عنوان نمونه در مصر یازده اثر، در دمشق 22 اثر، در یمن یک اثر، در هند دو اثر و در تونس سه اثر در زمینه الموضوعات نگارش شده است.

گفتنی است این نوشته را باید گام اول در تحلیل موضوعات نگاری در شیعه تلقی کرد و برای یافتن شواهد بیشتر و یا عوامل دیگر باید در انتظار پژوهش‏های دیگر بود.

کتابنامه

_ الارض و التربة الحسینیه، محمد حسین آل کاشف الغطاء، قم: المجمع العالمی اهل بیت علیهم‌السلام، 1995م.

_ الاعتقادات فی دین الإمامیة، ابو جعفر محمّد بن علی بن حسین بن بابویه، معروف به شیخ صدوق (م381ق)، تحقیق: عصام عبد سید، بیروت: دار المفید، دوم 1414ق.

_ الامالی فی التفسیر و الحدیث و الادب، علی بن حسین علم الهدی (م436ق).

_ أنوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، روح اللّه‏ موسوی خمینی (م1368ش)، قم: مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1372ش.

_ بحار الانوار، محمد باقر مجلسی (م1111ق)، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1403ق.

_ تصحیح الاعتقاد (جلد 5 مصنّفات الشیخ المفید). أبو عبد اللّه‏ محمّد بن محمّد بن نعمان عکبری (الشیخ المفید) (م413ق)، تحقیق: عصام عبد السید حسین درگاهی،