351
دانشنامه قرآن و حديث 16

شد ، بيعت على عليه السلام و خديجه عليهاالسلام بود . در حديثى آمده كه پيامبر صلى الله عليه و آله به آنها فرمود : «جبرئيل، نزد من است و شما را به بيعت با اسلام فرا مى خواند . پس اسلام آوريد تا سالم بمانيد ، و فرمان بريد تا هدايت شويد» .
و آن دو، در پاسخ گفتند: چنين كنيم و فرمان برداريم، اى پيامبر خدا ! ۱
در ادامه اين حديث آمده كه اين نخستين بيعتى كه در سيره نبوى تحقّق يافت، توسّط جبرئيل، «بيعت اسلام» نام گذارى شد . گفتنى است پس از آن، اين اصطلاح براى هر تازه مسلمانى كه با پيامبر صلى الله عليه و آله بيعت مى كرد، استفاده مى شده است . ۲

2 . بيعت عشيره

نخستين بيعت آشكار و رسمى در تاريخ اسلام، «بيعت عشيره» است كه در سال سوم بعثت پس از نزول آيه « وَ أَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ؛۳و خويشان نزديكت را اندرز ده » در روزى كه «يوم الدار» ۴ ناميده شد ، صورت گرفت . در اين روز ، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به فرمان الهى، خواستار پذيرش اسلام و بيعت با او از سوى بنى هاشم شد و بر اساس احاديث شيعه و اهل سنّت ، تنها امام على عليه السلام كه كم سن ترين افراد آن خاندان بود ، با پيامبر صلى الله عليه و آله بيعت كرد . ۵

3 . بيعت نخست در عقبه

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پس از اعلام رسمى رسالت ، فعّاليت هاى جدّى تبليغى خويش را آغاز كرد . اوج اين فعّاليت، در ايّام حج بود كه مردم از شهرهاى مختلف در مكّه

1.ر.ك: ص ۳۶۳ ح ۱ .

2.ر . ك : ص ۳۶۵ ح ۲ .

3.شعرا : آيه ۲۱۴ .

4.از آن جا كه اين بيعت در خانه ابو طالب اتّفاق افتاد، به آن روز ، «يوم الدار (واقعه خانه)» گفته شده است .

5.ر.ك: ص ۳۶۷ (بيعت / فصل يكم / بيعت عشيره) .


دانشنامه قرآن و حديث 16
350

بيعت با پيامبر صلى الله عليه و آله و يا جانشينان او ، در واقع، بيعت با خداست ۱ و كسى كه با آنان پيمان فرمانبرى بندد ، در حقيقت، پيمان سودمندترين معامله را امضا مى نمايد . ۲
در قرآن ، تعابير ديگرى چون «عهد»، «عقد» و «ميثاق» نيز كه به معناى مطلق پيمان اند ، گاه در خصوص «بيعت» استفاده گرديده يا به آن، تفسير و يا بر يكى از بيعت هاى دوره پيامبر صلى الله عليه و آله تطبيق داده شده است . ۳
همچنين برخى از آيات، بدون آن كه واژه خاصّى ناظر به «بيعت» در آنها به كار رفته باشد ، از طريق شأن نزول ۴ يا برخى احاديث، به موضوع «بيعت» ارتباط داده شده اند . ۵

بيعت، در سيره پيامبر صلى الله عليه و آله

هم زمان با بعثت پيامبر خاتم صلى الله عليه و آله و نزول قرآن، سنّت هاى نادرست جاهليت، به وسيله آموزه هاى وحى ، منسوخ گرديدند؛ امّا سنّت هاى نيكو ۶ مورد تأييد قرار گرفتند . يكى از سنّت هاى نيكوى جاهليت كه با اصلاحات مى توانست در جهت تأمين حقوق مردم مورد بهره بردارى جامعه واقع شود ، سنّت بيعت بوده به همين جهت مورد تأييد پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله قرار گرفت و در قرآن و سيره نبوى بازتاب يافت ، بيعت هاى دوران حيات پيامبر صلى الله عليه و آله عبارت اند از :

1 . بيعت اسلام

نخستين بيعتى كه با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله صورت گرفت و گسترش آيين اسلام با آن آغاز

1.فتح : آيه ۱۰ .

2.ر.ك: فتح: آيه ۱۰ و ۱۸، توبه: آيه ۱۱۱.

3.ر . ك : نحل : آيه ۹۵ ، مائده : آيه ۷ و ۱۴ .

4.ر . ك : مائده : آيه ۶۷ .

5.ر . ك : دائرة المعارف قرآن كريم : ج ۶ ص ۳۰۹ .

6.ر.ك: دانش نامه عقايد اسلامى: ج۲ ص۱۳۵ (معرفت شناسى/بخش سوم/فصل پنجم: جاهليت نخست).

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 16
    سایر پدیدآورندگان :
    همکاران : طباطبايي نژاد،سيد محمود؛موسوي،سيد رسول؛افقي،رسول؛کريميان،محمود؛غيوري،سيد مجتبي
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 76110
صفحه از 579
پرینت  ارسال به