169
دانشنامه قرآن و حديث 15

توجّه پيشوايان اسلام به نقش مكان در پيشبرد اهداف تبليغى است .

نوگرايى در محتواى تبليغ

نقش زمان و مكان ، منحصر به تحوّل و نوگرايى در ابزار و شيوه تبليغ نيست؛ بلكه شامل محتوا و مضمون آن نيز مى شود ؛ چرا كه بسيارى از احكام اسلام ، تابع زمان و مكان خاص است . امام خمينى رحمه اللهدر اين باره مى فرمايد :
زمان و مكان ، دو عنصر تعيين كننده در اجتهادند . مسئله اى كه در قديم ، داراى حكمى بوده است ، به ظاهر ، همان مسئله ، در روابط حاكم بر سياست و اجتماع و اقتصاد يك نظام ، ممكن است حكم جديدى پيدا كند ، بدان معنا كه با شناخت دقيق روابط اقتصادى و اجتماعى و سياسى ، همان موضوع اوّل كه از نظر ظاهر با قديمْ فرقى نكرده است ، واقعا موضوع جديدى شده است كه قهرا حكم جديدى مى طلبد . ۱
از اين رو ، رشته تبليغ ، نياز به اجتهاد دارد و مبلّغ كامل ، كسى است كه توان تطبيق محتواى تبليغ خود را با احكامى كه تابع شرايط خاص زمان و مكان اند ، داشته باشد . به همين دليل ، مردم ، موظّف اند در رويدادهاى جديد ، به دين شناسان آگاه به زمانْ رجوع كنند تا آنان با شناختى كه از اسلام (بر اساس ره نمودهاى پيامبرش واهل بيت عليهم السلام ) دارند و با در نظر گرفتن عنصر زمان و مكان ، مردم را در شبهات و رويكردهاى جديد اجتماعى ، فرهنگى و سياسى ، راه نمايى نمايند .

1.الكافي ، ج ۱ ، ص ۴۷۲ ، ح ۱ .


دانشنامه قرآن و حديث 15
168

كردن بيماران غير قابل علاج و زنده كردن مردگان است ، و در عصرى كه سخن ، بيشترين تأثيرگذارى فرهنگى را دارد ، بزرگ ترين ابزار تبليغى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، قرآن است كه معجزه اى كلامى است . ۱
برنامه ريزان و برنامه سازان تبليغات اسلامى در عصر حاضر نيز بايد متناسب با مقتضيات زمان و در حدّ امكان ، از ابزارهاى تبليغاتى برتر براى سازندگى جامعه استفاده كنند . زمانى ، سخنرانى و كتاب و مسجد و منبر ، بهترين راه تبليغ با بالاترين ميزان تأثيرگذارى بود؛ ولى امروزه راه هاى تبليغى ديگرى (مانند : راديو ، تلويزيون ، تئاتر ، سينما ، نشريات ، اينترنت ، محصولات رايانه اى وابزارهاى جديد مخابراتى) نيز گشوده و فراهم شده كه تأثيرگذارى آنها بر افراد و بخصوص بر نسل جوان ، بسيار است . از اين رو، برنامه ريزى تبليغات اسلامى بايد متناسب با مقتضيات زمان ، متحوّل گردد ، چنان كه بايد با نوگرايى در شيوه ها و ابزارهاى قديم تبليغ ، بر كارآيى و جاذبه آنها افزود . مثلاً مناظره ، يكى از شيوه هاى كهن تبليغات است؛ امّا طرح كردن آن در قالب جديد «گفتگوى تمدّن ها» ، چنان مورد استقبال جامعه جهانى قرار گرفت كه سال 2001 ميلادى ، «سال گفتگوى تمدّن ها» ناميده شد . ۲

نقش مكان در تبليغ

رعايت مقتضيات مكانى ، مانند رعايت مقتضيات زمانى ، براى موفّقيت تبليغات ، ضرورى است . برنامه هاى تبليغى اسلامى در مساجد ، نماز جمعه و عيدهاى فطر و قربان ، برنامه هاى تبليغى حج ، ابلاغ پيام برائت از مشركان در عرفات و مِنا ، ره نمودهاى تبليغاتى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به فرستادگان ايشان براى تبليغ و... ، نمونه هاى

1.تهذيب الأحكام ، ج ۹ ، ص ۶۹ ، ح ۲۸ .الحديث . وفيه دلالة على أنّهم كانوا يحفظون الأخبار من غير كتابة ، ويجوز الاتّكال على حفظهم فيما لا يخالف السنّة ظاهراً ، وأنّه كان قد يتّفق الردّ من جهة حفظ الراوي من غير كتابة . وفي الكافي : عن أبي بكر الحضرمي قال : كنت عند أبي جعفر عليه السلام ودخل عليه الورد أخو الكميت ... الكافي ، ج ۱ ، ص ۲۱۱ ، ح ۶ .

2.ر . ك : ص ۱۶۳ ح ۱۹۰ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 15
    سایر پدیدآورندگان :
    حسيني،سيد حميد؛طباطبايي نژاد،سيد محمود؛موسوي،سيد رسول؛نصيري،علي؛شيخي،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 166261
صفحه از 618
پرینت  ارسال به