273
دانشنامه قرآن و حديث 15

۳۶۸.زاد المعادـ به نقل از ابن قيّم جوزى ـ :[پيامبر خدا] ، هماره به مقتضاى نياز و مصلحت مخاطبان ، خطابه ايراد مى كرد .

۳۶۹.امام على عليه السلام :وقتى براى گفتار ، زمان مناسبى نمى بينى ، سخن مگو .

۳۷۰.امام على عليه السلام :به سان طبيبِ مداراگر باش كه دوا را در آن جايى كه سود بخشد ، مى نهد .

۳۷۱.امام حسين عليه السلامـ به ابن عبّاس ـ :اى ابن عبّاس ! در آنچه سودى به تو نمى بخشد ، سخن مگو ، كه من مى ترسم گناهى بر دوش تو باشد ؛ و بدانچه سود مى بخشد ، تنها هنگامى سخن بگو كه براى گفتار ، فرصت را مناسب مى بينى . بسا گوينده اى كه به حقْ سخن گويد ؛ امّا مورد نكوهش قرار گيرد !

۳۷۲.امام صادق عليه السلام :بدانچه به تو مربوط نيست ، زبان مگشا ، و بسيارى از كلام مربوط به خودت را هم وا گذار ، مگر آن كه فرصت را براى آن مناسب بيابى . اى بسا گوينده اى كه مفيد و به حقْ سخن مى گويد ؛ امّا چون به جايش نيست ، به زحمت مى افتد .

۳۷۳.امام صادق عليه السلامـ به يارانش ـ :از من گفتارى بشنويد كه براى شما از شتران سياه مو ۱ بهتر است : هيچ كس بدانچه سودش نمى بخشد ، و در آن جا كه مفيد است ، بسيارى از گفتار را وا نهد ، مگر آن كه زمانِ مناسب بيابد . بسا گوينده اى كه نابه جا سخن مى گويد و با گفتارش بر خود جفا مى كند .

1.اَدْهَم ـ كه در متن عربى حديث به كار رفته ـ ، به معناى سياه است و در باره اسب و شتر و جز اينها گفته مى شود . عرب مى گويد : «شاهِ اسبان ، سياه آن است» . اين تعبير را در باره شتر ، وقتى به كار مى برند كه رنگ خاكسترى آن ، سفيدى اش را از ميان برده باشد و در باره شتر بچّگان ، وقتى كه به رنگ سُرخ خالص باشند . واژه «موقّفه» ـ كه در متن عربى به كا رفته ـ نيز به چارپايى گفته مى شود كه در پاهايش خطوط سياه باشد (لسان العرب : ج ۱۲ ص ۲۰۹ ـ ۲۱۰ و ج ۹ ص ۳۶۲) .


دانشنامه قرآن و حديث 15
272

۳۶۸.زاد المعاد لابن قيّم الجوزيّة :كانَ [رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ] يَخطُبُ في كُلِّ وَقتٍ بِما تَقتَضيهِ حاجَةُ المُخاطَبينَ ومَصلَحَتُهُم . ۱

۳۶۹.عنه عليه السلام :لا تَتَكَلَّمَنَّ إذا لَم تَجِد لِلكَلامِ مَوقِعا . ۲

۳۷۰.عنه عليه السلام :كُن كَالطَّبيبِ الرَّفيقِ ؛ الَّذي يَضَعُ الدَّواءَ بِحَيثُ يَنفَعُ . ۳

۳۷۱.الإمام الحسين عليه السلامـ لِابنِ عَبّاسٍ ـ :يَا بنَ عَبّاسٍ ، لا تَكَلَّمَنَّ في ما لا يَعنيكَ ؛ فَإِنَّني أخافُ عَلَيكَ فيهِ الوِزرَ . ولا تَكَلَّمَنَّ في ما يَعنيكَ حَتّى تَرى لِلكَلامِ مَوضِعا ؛ فَرُبَّ مُتَكَلِّمٍ قَد تَكَلَّمَ بِالحَقِّ فَعيبَ . ۴

۳۷۲.الإمام الصادق عليه السلام :لا تَكَلَّم بِما لا يَعنيكَ ، ودَع كَثيرا مِنَ الكَلامِ في ما يَعنيكَ حَتّى تَجِدَ لَهُ مَوضِعا ؛ فَرُبَّ مُتَكَلِّمٍ تَكَلَّمَ بِالحَقِّ بِما يَعنيهِ في غَيرِ مَوضِعِهِ فَتَعِبَ . ۵

۳۷۳.عنه عليه السلامـ لِأَصحابِهِ ـ :اِسمَعوا مِنّي كَلاما هُوَ خَيرٌ لَكُم مِنَ الدُّهمِ ۶ المُوَقَّفَةِ : لا يَتَكَلَّم أحَدُكُم بِما لا يَعنيهِ ، وَليَدَع كَثيرا مِنَ الكَلامِ في ما يَعنيهِ حَتّى يَجِدَ لَهُ مَوضِعا ؛ فَرُبَّ مُتَكَلِّمٍ في غَيرِ مَوضِعِهِ جَنى عَلى نَفسِهِ بِكَلامِهِ . ۷

1.. زاد المعاد لابن قيّم : ص ۶۱ .

2.غرر الحكم : ج ۶ ص ۲۸۶ ح ۱۰۲۷۴ ، عيون الحكم والمواعظ : ص ۵۲۲ ح ۹۵۰۸ .

3.مصباح الشريعة : ص ۳۷۰ ، بحار الأنوار : ج ۲ ص ۵۳ ح ۲۱ وراجع : منية المريد : ص ۱۹۸ .

4.كنز الفوائد : ج ۲ ص ۳۲ ، بحار الأنوار : ج ۷۸ ص ۱۲۷ ح ۱۰ .

5.تحف العقول : ص ۳۷۹ ، الاختصاص : ص ۲۳۱ نحوه ، بحار الأنوار : ج ۷۸ ص ۲۶۵ ح ۱۷۶ .

6.الأدْهَم : الأسود ، يكون في الخَيْل والإبِل وغيرهِما . والعرب تقول : مُلوك الخَيل دُهْمُها . والدُّهْمة من ألوان الإبل : أن تشتدّ الوُرْقَةُ حتّى يذهب البياضُ . والدَّهماء من الضَّأن : الحمراء الخالصة الحُمرة . ودابّة موقَّفة : في قوائمها خُطوطٌ سودٌ ( لسان العرب : ج۱۲ ص۲۰۹ و۲۱۰ و ج۹ ص۳۶۲ ) .

7.الأمالي للطوسي : ص ۲۲۵ ح ۳۹۱ عن عبيداللّه بن عبد اللّه ، بحار الأنوار : ج ۷۸ ص ۱۹۶ ح ۱۷ وراجع : الصّمت وآداب اللّسان : ص ۷۵ ح ۱۱۴ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 15
    سایر پدیدآورندگان :
    حسيني،سيد حميد؛طباطبايي نژاد،سيد محمود؛موسوي،سيد رسول؛نصيري،علي؛شيخي،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 177480
صفحه از 618
پرینت  ارسال به