ب ـ گرفتن مزد تبليغ ، بدون درخواست

آثار زيانبارى كه بدانها اشارت رفت ، هنگامى پديد مى آيند كه مبلّغ ، درست به عكسِ انبياى الهى عمل كند ؛ يعنى بر خلاف روش انبيا كه مى گفتند : «ما مزد تبليغ نمى خواهيم» ، او بگويد كه مزد تبليغ مى خواهد و با دين خدا مانند يك كالا معامله كند ؛ امّا اگر مبلّغ ، مزدى درخواست نكند و مردم براى تأمين زندگى وى ، به او چيزى اهدا كنند ، پذيرفتن آن ، منعى ندارد . در اين باره ، از امام صادق عليه السلام روايت شده است :
المُعَلِّمُ لا يُعَلِّمُ بِالأَجرِ ، وَ يَقبَلُ الهَدِيَّةَ إذا اُهدِىَ إلَيهِ .^۱
معلّم ، براى مزد ، تعليم نمى دهد ؛ امّا اگر هديه اى به او داده شود ، آن را قبول مى كند .
همچنين حمزة بن حُمران ، از امام صادق عليه السلام روايت مى كند كه فرمود :
مَنِ استَأكَلَ بِعِلمِهِ افتَقَرَ .^۲
هر كس از راه علمش نان بخورد ، مستمند خواهد شد .
حمزه مى گويد : به ايشان گفتم : فدايت شوم ! ميان شيعيان و دوستداران شما گروهى هستند كه دانش هاى شما را فرا مى گيرند و آن را ميان شيعيانتان منتشر مى سازند و در مقابل آن ، از اِنعام و هديه آنان ، بى بهره نمى مانند . فرمود : «اينان ، كسانى نيستند كه با علم خود ، نان مى خورند» .
نكته در خور توجّه ، اين است كه گرفتن پاداش تبليغ ، بدون درخواست آن ، هرچند منعى ندارد و با برخى از مراتب اخلاص نيز سازگار است ؛ امّا ترك آن ، اولى محسوب مى شود ، چنان كه انبياى الهى و رهروان كامل آنها ، از پذيرفتن پاداش هاى

2 . كاهش اثر تبليغ

با صدمه ديدن ركن اخلاقى اخلاص ، اثر «تبليغ» در سازندگى ديگران ، كاهش مى يابد و گاه به صفر مى رسد ؛ بلكه گاهى چنين تبليغى نتيجه عكس مى دهد ؛ زيرا مردم ، حق دارند به كسانى كه دين خدا را وسيله تأمين دنياى خود كرده اند ، با ديده اتّهام بنگرند و آنان را خيرخواه خود ندانند ، چنان كه عيسى عليه السلام در اين باره مى فرمود :
الدّينارُ داءُ الدّينِ ، وَ العالِمُ طَبيبُ الدّينِ ؛ فَإِذا رَأَيتُمُ الطَّبيبَ يَجُرُّ الدّاءَ إلى نَفسِهِ فَاتَّهِموهُ، وَ اعلَموا أنَّهُ غَيرُ ناصِحٍ لِغَيرِهِ .^۱
دينار ، بيمارى [و آفت] دين است و عالِم ، طبيب دين است . پس اگر طبيبى را ديديد كه بيمارى را به سوى خود مى كشد ، به او بدگمان باشيد و بدانيد كه او خيرخواه ديگرى نيست .

3 . تحريف ارزش هاى دينى

زيانبارترين اثر تبليغى كه در برابر پاداش انجام گيرد ، تحريف ارزش هاى دينى است . هنگامى كه تبليغ به صورت كالا در آيد ، مبلّغ به جاى آن كه نياز مخاطب را در نظر بگيرد ، خواست او را مورد توجّه قرار مى دهد . از اين رو ، سعى مى كند كالاى خود را مطابق ميل وى تنظيم كند و بدين سان ، چه بسا بايد ارزش هاى دينى را تحريف كند تا دنياى خود را تأمين نمايد !
از ديدگاه قرآن كريم ، تحريف كتب آسمانى پيشين ، به همين ريشه خطرناك مى رسد ، بدين صورت كه جمعى از مبلّغان و پيشوايان دينى ، در برابر بهايى اندك ، براى تأمين خواست صاحبان زور و زر ، حقايق دينى را تحريف كردند . ^۲