92 ـ بدگمانى

1

امام سجاد عليه‏السلام:

۰.وَ الذُّنوبُ الَّتى تَرُدُّ الدُّعاءَ: سوءُ النِّيَّةِ وَ خُبْثُ السَّريرَةِ وَالنِّفاقُ مَعَ الاِْخْوانِ وَ تَركُ التَّصديقِ بِالاِْجابَةِ وَ تَأخيرُ الصَّلَواتِ الْمَفروضاتِ حَتّى تَذْهَبَ اَوقاتُها وَ تَرْكُ التَّقَرُّبِ اِلَى اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ بِالْبِرِّ وَالصَّدَقَةِ وَاسْتِعْمالُ الْبَذاءِ وَ الْفُحْشِ فِى الْقَولِ ؛^۱

۰.گناهانى كه دعا را رد مى‏كنند، عبارت‏اند از: بدى نيّت، بد ذاتى، دورويى با برادران، باور نداشتن اجابت [دعا]، به تأخير انداختن نمازهاى واجب تا هنگامى كه وقتشان بگذرد و تقرّب نجستن به خداوند عزّوجلّ با نيكى كردن و صدقه دادن و بدزبانى و ناسزا گفتن.

2

امام على عليه‏السلام:

۰.اِذَا اسْتَولَى الصَّلاحُ عَلَى الزَّمانِ وَ اَهْلِهِ ثُمَّ أساءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ حَوبَةٌ فَقَدْ ظَلَمَ، وَ اِذَا اسْتَوْلَى الفَسادُ عَلَى الزَّمانِ وَ اَهْلِهِ فَاَحْسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَدْ غَرَّرَ؛^۲

۰.هرگاه درستكارى بر روزگار و مردمش حاكم شود و در چنين زمانى كسى به ديگرى بى‏آن‏كه گناهى از او آشكار شود، گمان بد ببرد، ظلم كرده است و هرگاه فساد بر روزگار و مردم آن حاكم شود و كسى به ديگرى خوشبين باشد، خود را فريب داده است.

3

امام على عليه‏السلام:

۰.عِنْدَ فَسادِ النِّيَّةِ تَرْتَفِعُ الْبَرَكَةُ؛^۳

۰.هرگاه نيّت‏ها فاسد باشد، بركت از ميان مى‏رود.

4

امام على عليه‏السلام:

۰.اَ لْمُريبُ اَبَدا عَليلٌ؛^۴

۰.آدم بدبين، هميشه بيمار است.

5

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.لَيْسَ مِنِّا مَنْ تَطَيَّرَ أو تُطُيِّرَ لَهُ أو تَكَهَّنَ أَوْ تُكُهِّنَ لَهُ أظُنُّه قَالَ أَوْ سَحَرَ أَوْ سُحِرَ لَهُ؛^۵

۰.از ما نيست كسى كه فال بد بزند، پيشگويى كند، جادو نمايد، يا اين سه مورد را درباره خود از ديگرى بپذيرد.

6

امام على عليه‏السلام:

۰.كَثْرَةُ النُّصْحِ تَهْجُمُ بِك عَلى كَثْرَة الظَّنَّة؛^۶

۰.خيرخواهى زبانى‏ات، اگر زياد شود، بدگمانى فراوانى را متوجّه تو مى‏كند.

7

ادريس عليه‏السلام:

۰.إذا دَخَلتُم فِي الصَّلاةِ فاصرِفُوا لَها خَواطِرَكُم وأفكارَكُم،... فَأبعِدُوا عن نُفوسِكم أفكارَ الدُّنيا، وهَواجِسَ السَّوءِ، وأفعالَ الشَّرِّ، واعتِقادَ المَكرِ، ومَآكِلَ السُّحتِ، والعُدوانَ والأحقادَ، واطرَحُوا بينَكُم ذلكَ كُلَّهُ ؛^۷

۰.چون به نماز وارد شُديد، ذهن و فكر خود را متوجّه آن سازيد... افكار دنيوى و خيالات بد و ناشايست و كردارهاى زشت و انديشه مكر و خدعه و حرامخوارى و تجاوز و دشمنى و كينه‏ها را، از خود دور سازيد و همه اينها را از ميان خود به دور افكنيد.

8

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.إذا ظَنَنتُم فلا تُحَقِّقُوا، وإذا حَسَدتُم فلا تَبغُوا، وإذا تَطَيَّرتُم فَامضُوا ؛^۸

۰.هرگاه گمان برديد، آن را حقيقت مپنداريد و بدان عمل نكنيد و هرگاه حسد ورزيديد آن را دنبال نكنيد و هرگاه فال بد زديد [اعتنا نكرده] كار خود را انجام دهيد.

9

امام على عليه‏السلام:

۰.ـ مِن كتابِهِ للأشتَرِ لمّا وَلاّهُ مِصرَ: إنّ البُخلَ والجَورَ والحِرصَ غَرائزُ شَتّى يَجمَعُها سُوءُ الظَّنِّ بِاللّه‏ِ،كُمُونُها في الأشرارِ ؛^۹

۰.در حكم استاندارى مصر به مالك اشتر ـ نوشت: همانا بخل و ستم و آزمندى خصلت‏هاى گوناگونى هستند كه بد گمانى به خدا فراهم آورنده آنهاست و در نهاد مردمان بد كردار نهفته‏اند.

10

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.مَن أساءَ بأخِيهِ الظَّنَّ فَقَد أساءَ بِرَبِّهِ، إنّ اللّه‏َ تعالى يقولُ: «اجْتَنِبُوا كَثيرا مِنَ الظَّنِّ» ؛^۱۰

۰.هركه به برادر خود گمان بد برد، به پرودگارش گمان بد برده است ؛ زيرا خداوند عزّوجلّ مى‏فرمايد: «از بسيارى گمانها بپرهيزيد».