تعدیلکنندههای واکنش در خوشایند ــــ ناخوشایند بر اساس احادیث
عباس پسندیده۱
چکیده
از مسائلی که در سلامت روان نقش مهمی دارد، چگونگی واکنش به دو موقعیت خوشایند و ناخوشایند است. این امر عوامل مختلفی دارد؛ اما هدف این پژوهش، بررسی تک‌عواملی است که در روایات معصومان علیهم السلام آمده و هر کدام به تنهایی در هر دو موقعیت متضادِ خوشایند و ناخوشایند، کارکرد تعدیل‌کنندگی یکسان دارند. روش پژوهش، کتابخانهای و تحلیل محتواست. یافته پژوهش این است که بر اساس احادیث معصومانعلیهم السلام ، تنظیم درست نظامهای چهارگانه لذت، رغبت، اسناد، و انتظارات، هر کدام به تنهایی توان تعدیل واکنش در هر دو موقعیت متضاد را دارند. نتیجه این که با سرمایه‌گذاری روی این عوامل، می‌توان هر دو موقعیت خوشایند و ناخوشایند را پوشش داد و واکنش منفی را مهار کرد. این کار نیازمند تهیه سازوکارهای اخلاقی و روانشناختی آن است.
کلید واژه‌ها: موقعیت خوشایند، موقعیت ناخوشایند، تعدیل واکنش، توحید، دنیاشناسی، آخرت شناسی.
درآمد
زندگی، به دو قسم خوشایند و ناخوشایند تقسیم می‌شود.۲ از خوشایند زندگی در ادبیات دین با عنوان «نعمت» و از ناخوشایند آن با عناوینی همچون «بلا»، «مصیبت»، «نقمت» و مانند آن، یاد می‌شود. انسانها در موقعیت «خوشایند _ ناخوشایند» بهَاشکال
1.. استادیار دانشگاه قرآن و حدیث
2. . الإمامُ علیٌّ: «الدهرُ یَومانِ: فیَومٌ لَکَ و یَومٌ علَیکَ، فإذا کانَ لکَ فلا تَبطَرْ، و إذا کانَ عَلیکَ فلا تَحزَنْ، فَبِکِلَیهِما سَتُختَبَرُ» (تحف العقول، ص٢٠٧. ر. ک: بحار الانوار، ج٧٧، ص٢١٠، ح١ و ج٧٨، ص١٣، ح٧١؛ نهج البلاغه، حکمت ٣٩۶).
